เมนู

ยโต จ โข, ภิกฺขเว, สงฺโฆปิ มหตฺเตน สมนฺนาคโต, อถ เม สงฺเฆปิ คารโว’’ติฯ ปฐมํฯ

2. ทุติยอุรุเวลสุตฺตํ

[22] ‘‘เอกมิทาหํ , ภิกฺขเว, สมยํ อุรุเวลายํ วิหรามิ นชฺชา เนรญฺชราย ตีเร อชปาลนิคฺโรเธ ปฐมาภิสมฺพุทฺโธฯ อถ โข, ภิกฺขเว, สมฺพหุลา พฺราหฺมณา ชิณฺณา วุทฺธา มหลฺลกา อทฺธคตา วโยอนุปฺปตฺตา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา มยา สทฺธิํ สมฺโมทิํสุฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข, ภิกฺขเว, เต พฺราหฺมณา มํ เอตทโวจุํ – ‘สุตํ เนตํ [เมตํ (สี. สฺยา. กํ. ก.)], โภ โคตม – น สมโณ โคตโม พฺราหฺมเณ ชิณฺเณ วุทฺเธ มหลฺลเก อทฺธคเต วโยอนุปฺปตฺเต อภิวาเทติ วา ปจฺจุฏฺเฐติ วา อาสเนน วา นิมนฺเตตีติฯ ตยิทํ, โภ โคตม, ตเถวฯ น หิ ภวํ โคตโม พฺราหฺมเณ ชิณฺเณ วุทฺเธ มหลฺลเก อทฺธคเต วโยอนุปฺปตฺเต อภิวาเทติ วา ปจฺจุฏฺเฐติ วา อาสเนน วา นิมนฺเตติฯ ตยิทํ, โภ โคตม, น สมฺปนฺนเมวา’’’ติฯ

‘‘ตสฺส มยฺหํ, ภิกฺขเว, เอตทโหสิ – ‘นยิเม [น วต เม (สี. ปี.), น จยิเม (สฺยา. กํ.), น วติเม (?)] อายสฺมนฺโต ชานนฺติ เถรํ วา เถรกรเณ วา ธมฺเม’ติฯ วุทฺโธ เจปิ, ภิกฺขเว, โหติ อาสีติโก วา นาวุติโก วา วสฺสสติโก วา ชาติยาฯ โส จ โหติ อกาลวาที อภูตวาที อนตฺถวาที อธมฺมวาที อวินยวาที, อนิธานวติํ วาจํ ภาสิตา อกาเลน อนปเทสํ อปริยนฺตวติํ อนตฺถสํหิตํฯ อถ โข โส ‘พาโล เถโร’ตฺเวว [เตว (สี. ปี.)] สงฺขํ คจฺฉติฯ

‘‘ทหโร เจปิ, ภิกฺขเว, โหติ ยุวา สุสุกาฬเกโส ภทฺเรน โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ปฐเมน วยสา ฯ โส จ โหติ กาลวาที ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที นิธานวติํ วาจํ ภาสิตา กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวติํ อตฺถสํหิตํฯ อถ โข โส ‘ปณฺฑิโต เถโร’ตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ

‘‘จตฺตาโรเม , ภิกฺขเว, เถรกรณา ธมฺมาฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สีลวา โหติ, ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี, สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ, พหุสฺสุโต โหติ สุตธโร สุตสนฺนิจโย, เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ [สาตฺถา สพฺยญฺชนา (สี. ปี.)] เกวลปริปุณฺณํ [เกวลปริปุณฺณา (สี.)] ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ, ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธาตา [ธตา (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา, ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธา, จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี, อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร เถรกรณา ธมฺมา’’ติฯ

‘‘โย อุทฺธเตน จิตฺเตน, สมฺผญฺจ พหุ ภาสติ;

อสมาหิตสงฺกปฺโป, อสทฺธมฺมรโต มโค;

อารา โส ถาวเรยฺยมฺหา, ปาปทิฏฺฐิ อนาทโรฯ

‘‘โย จ สีเลน สมฺปนฺโน, สุตวา ปฏิภานวา;

สญฺญโต ธีโร ธมฺเมสุ [สญฺญโต ธีรธมฺเมสุ (สี.), สํยุตฺโต ถิรธมฺเมสุ (สฺยา. กํ.)], ปญฺญายตฺถํ วิปสฺสติฯ

‘‘ปารคู สพฺพธมฺมานํ, อขิโล ปฏิภานวา;

ปหีนชาติมรโณ, พฺรหฺมจริยสฺส เกวลีฯ

‘‘ตมหํ วทามิ เถโรติ, ยสฺส โน สนฺติ อาสวา;

อาสวานํ ขยา ภิกฺขุ, โส เถโรติ ปวุจฺจตี’’ติฯ ทุติยํ;

3. โลกสุตฺตํ

[23] ‘‘โลโก , ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธฯ โลกสฺมา ตถาคโต วิสํยุตฺโตฯ โลกสมุทโย, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธฯ โลกสมุทโย ตถาคตสฺส ปหีโนฯ โลกนิโรโธ, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธฯ โลกนิโรโธ ตถาคตสฺส สจฺฉิกโตฯ โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา, ภิกฺขเว, ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธาฯ โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา ตถาคตสฺส ภาวิตาฯ

‘‘ยํ, ภิกฺขเว, สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา, สพฺพํ ตํ ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธํฯ ตสฺมา ‘ตถาคโต’ติ วุจฺจติฯ

‘‘ยญฺจ, ภิกฺขเว, รตฺติํ ตถาคโต อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธิํ อภิสมฺพุชฺฌติ ยญฺจ รตฺติํ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายติ, ยํ เอตสฺมิํ อนฺตเร ภาสติ ลปติ นิทฺทิสติ สพฺพํ ตํ ตเถว โหติ, โน อญฺญถาฯ ตสฺมา ‘ตถาคโต’ติ วุจฺจติฯ

‘‘ยถาวาที, ภิกฺขเว, ตถาคโต ตถาการี, ยถาการี ตถาวาทีฯ อิติ ยถาวาที ตถาการี, ยถาการี ตถาวาทีฯ ตสฺมา ‘ตถาคโต’ติ วุจฺจติฯ

‘‘สเทวเก, ภิกฺขเว, โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุ ทโส วสวตฺตีฯ ตสฺมา ‘ตถาคโต’ติ วุจฺจติ’’ฯ

‘‘สพฺพํ โลกํ อภิญฺญาย, สพฺพํ โลเก ยถาตถํ;

สพฺพํ โลกํ [สพฺพโลก (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] วิสํยุตฺโต, สพฺพโลเก อนูปโยฯ

‘‘ส เว สพฺพาภิภู ธีโร, สพฺพคนฺถปฺปโมจโน;

ผุฏฺฐ’สฺส ปรมา สนฺติ, นิพฺพานํ อกุโตภยํฯ

‘‘เอส ขีณาสโว พุทฺโธ, อนีโฆ ฉินฺนสํสโย;

สพฺพกมฺมกฺขยํ ปตฺโต, วิมุตฺโต อุปธิสงฺขเยฯ

‘‘เอส โส ภควา พุทฺโธ, เอส สีโห อนุตฺตโร;

สเทวกสฺส โลกสฺส, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺตยีฯ

‘‘อิติ เทวา มนุสฺสา จ, เย พุทฺธํ สรณํ คตา;

สงฺคมฺม ตํ นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ