เมนู

เอวํ หิสฺส, วปฺป, ยา ถูณํ ปฏิจฺจ ฉายา สา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ

‘‘เอวเมวํ โข, วปฺป, เอวํ สมฺมา วิมุตฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ฉ สตตวิหารา อธิคตา โหนฺติฯ โส จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน; อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโนฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา…เป.… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน; อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโนฯ โส กายปริยนฺติกํ เวทนํ เวทิยมาโน ‘กายปริยนฺติกํ เวทนํ เวทิยามี’ติ ปชานาติ; ชีวิตปริยนฺติกํ เวทนํ เวทิยมาโน ‘ชีวิตปริยนฺติกํ เวทนํ เวทิยามี’ติ ปชานาติ; ‘กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา อิเธว สพฺพเวทยิตานิ อนภินนฺทิตานิ สีตี ภวิสฺสนฺตี’ติ ปชานาติ’’ฯ

เอวํ วุตฺเต วปฺโป สกฺโก นิคณฺฐสาวโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘เสยฺยถาปิ, ภนฺเต, ปุริโส อุทยตฺถิโก อสฺสปณิยํ โปเสยฺยฯ โส อุทยญฺเจว นาธิคจฺเฉยฺย, อุตฺตริญฺจ กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสฯ เอวเมวํ โข อหํ, ภนฺเต, อุทยตฺถิโก พาเล นิคณฺเฐ ปยิรุปาสิํฯ สฺวาหํ อุทยญฺเจว นาธิคจฺฉิํ, อุตฺตริญฺจ กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อโหสิํฯ เอสาหํ, ภนฺเต, อชฺชตคฺเค โย เม พาเลสุ นิคณฺเฐสุ ปสาโท ตํ มหาวาเต วา โอผุณามิ นทิยา วา สีฆโสตาย ปวาเหมิฯ อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต…เป.… อุปาสกํ มํ, ภนฺเต , ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ ปญฺจมํฯ

6. สาฬฺหสุตฺตํ

[196] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํฯ อถ โข สาฬฺโห จ ลิจฺฉวิ อภโย จ ลิจฺฉวิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข สาฬฺโห ลิจฺฉวิ ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘สนฺติ, ภนฺเต, เอเก สมณพฺราหฺมณา ทฺวเยน โอฆสฺส นิตฺถรณํ ปญฺญเปนฺติ – สีลวิสุทฺธิเหตุ จ ตโปชิคุจฺฉาเหตุ จฯ อิธ, ภนฺเต, ภควา กิมาหา’’ติ?

‘‘สีลวิสุทฺธิํ โข อหํ, สาฬฺห, อญฺญตรํ สามญฺญงฺคนฺติ วทามิฯ เย เต, สาฬฺห, สมณพฺราหฺมณา ตโปชิคุจฺฉาวาทา ตโปชิคุจฺฉาสารา ตโปชิคุจฺฉาอลฺลีนา วิหรนฺติ, อภพฺพา เต โอฆสฺส นิตฺถรณายฯ เยปิ เต, สาฬฺห, สมณพฺราหฺมณา อปริสุทฺธกายสมาจารา อปริสุทฺธวจีสมาจารา อปริสุทฺธมโนสมาจารา อปริสุทฺธาชีวา, อภพฺพา เต ญาณทสฺสนาย อนุตฺตราย สมฺโพธายฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, สาฬฺห, ปุริโส นทิํ ตริตุกาโม ติณฺหํ กุฐาริํ [กุธาริํ (ก.)] อาทาย วนํ ปวิเสยฺยฯ โส ตตฺถ ปสฺเสยฺย มหติํ สาลลฏฺฐิํ อุชุํ นวํ อกุกฺกุจฺจกชาตํฯ ตเมนํ มูเล ฉินฺเทยฺย; มูเล เฉตฺวา อคฺเค ฉินฺเทยฺย; อคฺเค เฉตฺวา สาขาปลาสํ สุวิโสธิตํ วิโสเธยฺย; สาขาปลาสํ สุวิโสธิตํ วิโสเธตฺวา กุฐารีหิ ตจฺเฉยฺย; กุฐารีหิ ตจฺเฉตฺวา วาสีหิ ตจฺเฉยฺย; วาสีหิ ตจฺเฉตฺวา เลขณิยา ลิเขยฺย; เลขณิยา ลิขิตฺวา ปาสาณคุเฬน โธเวยฺย [โธเปยฺย (สี. สฺยา. กํ. ปี.)]; ปาสาณคุเฬน โธเวตฺวา นทิํ ปตาเรยฺยฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, สาฬฺห, ภพฺโพ นุ โข โส ปุริโส นทิํ ตริตุ’’นฺติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ตํ กิสฺส เหตุ’’? ‘‘อสุ หิ, ภนฺเต, สาลลฏฺฐิ พหิทฺธา สุปริกมฺมกตา อนฺโต อวิสุทฺธาฯ ตสฺเสตํ ปาฏิกงฺขํ – สาลลฏฺฐิ สํสีทิสฺสติ, ปุริโส อนยพฺยสนํ อาปชฺชิสฺสตี’’ติฯ

‘‘เอวเมวํ โข, สาฬฺห, เย เต สมณพฺราหฺมณา ตโปชิคุจฺฉาวาทา ตโปชิคุจฺฉาสารา ตโปชิคุจฺฉาอลฺลีนา วิหรนฺติ, อภพฺพา เต โอฆสฺส นิตฺถรณายฯ เยปิ เต, สาฬฺห, สมณพฺราหฺมณา อปริสุทฺธกายสมาจารา อปริสุทฺธวจีสมาจารา อปริสุทฺธมโนสมาจารา อปริสุทฺธาชีวา, อภพฺพา เต ญาณทสฺสนาย อนุตฺตราย สมฺโพธายฯ

‘‘เย จ โข เต, สาฬฺห, สมณพฺราหฺมณา น ตโปชิคุจฺฉาวาทา น ตโปชิคุจฺฉาสารา น ตโปชิคุจฺฉาอลฺลีนา วิหรนฺติ, ภพฺพา เต โอฆสฺส นิตฺถรณายฯ เยปิ เต, สาฬฺห, สมณพฺราหฺมณา ปริสุทฺธกายสมาจารา ปริสุทฺธวจีสมาจารา ปริสุทฺธมโนสมาจารา ปริสุทฺธาชีวา, ภพฺพา เต ญาณทสฺสนาย อนุตฺตราย สมฺโพธายฯ

‘‘เสยฺยถาปิ , สาฬฺห, ปุริโส นทิํ ตริตุกาโม ติณฺหํ กุฐาริํ อาทาย วนํ ปวิเสยฺยฯ โส ตตฺถ ปสฺเสยฺย มหติํ สาลลฏฺฐิํ อุชุํ นวํ อกุกฺกุจฺจกชาตํฯ ตเมนํ มูเล ฉินฺเทยฺย; มูเล ฉินฺทิตฺวา อคฺเค ฉินฺเทยฺย; อคฺเค ฉินฺทิตฺวา สาขาปลาสํ สุวิโสธิตํ วิโสเธยฺย; สาขาปลาสํ สุวิโสธิตํ วิโสเธตฺวา กุฐารีหิ ตจฺเฉยฺย; กุฐารีหิ ตจฺเฉตฺวา วาสีหิ ตจฺเฉยฺย; วาสีหิ ตจฺเฉตฺวา นิขาทนํ อาทาย อนฺโต สุวิโสธิตํ วิโสเธยฺย; อนฺโต สุวิโสธิตํ วิโสเธตฺวา เลขณิยา ลิเขยฺย; เลขณิยา ลิขิตฺวา ปาสาณคุเฬน โธเวยฺย; ปาสาณคุเฬน โธเวตฺวา นาวํ กเรยฺย; นาวํ กตฺวา ผิยาริตฺตํ [ปิยาริตฺตํ (สี. ปี.)] พนฺเธยฺย; ผิยาริตฺตํ พนฺธิตฺวา นทิํ ปตาเรยฺยฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, สาฬฺห, ภพฺโพ นุ โข โส ปุริโส นทิํ ตริตุ’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ตํ กิสฺส เหตุ’’? ‘‘อสุ หิ, ภนฺเต, สาลลฏฺฐิ พหิทฺธา สุปริกมฺมกตา, อนฺโต สุวิสุทฺธา นาวากตา [สุวิสุทฺธกตา (ก.)] ผิยาริตฺตพทฺธาฯ ตสฺเสตํ ปาฏิกงฺขํ – ‘นาวา น สํสีทิสฺสติ, ปุริโส โสตฺถินา ปารํ คมิสฺสตี’’’ติฯ

‘‘เอวเมวํ โข , สาฬฺห, เย เต สมณพฺราหฺมณา น ตโปชิคุจฺฉาวาทา น ตโปชิคุจฺฉาสารา น ตโปชิคุจฺฉาอลฺลีนา วิหรนฺติ, ภพฺพา เต โอฆสฺส นิตฺถรณายฯ เยปิ เต, สาฬฺห, สมณพฺราหฺมณา ปริสุทฺธกายสมาจารา ปริสุทฺธวจีสมาจารา ปริสุทฺธมโนสมาจารา ปริสุทฺธาชีวา, ภพฺพา เต ญาณทสฺสนาย อนุตฺตราย สมฺโพธายฯ เสยฺยถาปิ, สาฬฺห, โยธาชีโว พหูนิ เจปิ กณฺฑจิตฺรกานิ ชานาติ; อถ โข โส ตีหิ ฐาเนหิ ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค, รญฺโญ องฺคนฺเตว สงฺขํ คจฺฉติฯ กตเมหิ ตีหิ? ทูเรปาตี จ, อกฺขณเวธี จ, มหโต จ กายสฺส ปทาเลตาฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, สาฬฺห, โยธาชีโว ทูเรปาตี; เอวเมวํ โข, สาฬฺห, อริยสาวโก สมฺมาสมาธิ โหติฯ สมฺมาสมาธิ, สาฬฺห, อริยสาวโก ยํ กิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา สพฺพํ รูปํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา’ติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสติฯ

ยา กาจิ เวทนา…เป.… ยา กาจิ สญฺญา… เย เกจิ สงฺขารา… ยํ กิญฺจิ วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, สพฺพํ วิญฺญาณํ ‘เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส อตฺตา’ติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, สาฬฺห, โยธาชีโว อกฺขณเวธี; เอวเมวํ โข, สาฬฺห, อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐิ โหติฯ สมฺมาทิฏฺฐิ , สาฬฺห, อริยสาวโก ‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ, สาฬฺห, โยธาชีโว มหโต กายสฺส ปทาเลตา; เอวเมวํ โข, สาฬฺห, อริยสาวโก สมฺมาวิมุตฺติ โหติฯ สมฺมาวิมุตฺติ, สาฬฺห, อริยสาวโก มหนฺตํ อวิชฺชากฺขนฺธํ ปทาเลตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. มลฺลิกาเทวีสุตฺตํ

[197] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข มลฺลิกา เทวี เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข มลฺลิกา เทวี ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโม ทุพฺพณฺณา จ โหติ ทุรูปา สุปาปิกา [สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ ‘‘ทุพฺพโณ จ โหติ ทุรูโป สุปาปโก’’ติ เอวมาทินา ปุลฺลิงฺคิกวเสน ทิสฺสติ] ทสฺสนาย; ทลิทฺทา จ โหติ อปฺปสฺสกา อปฺปโภคา อปฺเปสกฺขา จ?

‘‘โก ปน, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโม ทุพฺพณฺณา จ โหติ ทุรูปา สุปาปิกา ทสฺสนาย; อฑฺฒา จ โหติ มหทฺธนา มหาโภคา มเหสกฺขา จ?

‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโม อภิรูปา จ โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา; ทลิทฺทา จ โหติ อปฺปสฺสกา อปฺปโภคา อปฺเปสกฺขา จ?