เมนู

สพฺเพ เจปิ, ภนฺเต, พฺราหฺมณา… เวสฺสา … สุทฺทา อิมาย อาวฏฺฏนิยา อาวฏฺเฏยฺยุํ, สพฺเพสมฺปิสฺส สุทฺทานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา’’ติฯ

‘‘เอวเมตํ, ภทฺทิย, เอวเมตํ, ภทฺทิย! สพฺเพ เจปิ, ภทฺทิย, ขตฺติยา อิมาย อาวฏฺฏนิยา อาวฏฺเฏยฺยุํ อกุสลธมฺมปฺปหานาย กุสลธมฺมูปสมฺปทาย, สพฺเพสมฺปิสฺส ขตฺติยานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายฯ สพฺเพ เจปิ, ภทฺทิย, พฺราหฺมณา… เวสฺสา… สุทฺทา อาวฏฺเฏยฺยุํ อกุสลธมฺมปฺปหานาย กุสลธมฺมูปสมฺปทาย, สพฺเพสมฺปิสฺส สุทฺทานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายฯ สเทวโก เจปิ, ภทฺทิย, โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา อิมาย อาวฏฺฏนิยา อาวฏฺเฏยฺยุํ [อาวฏฺเฏยฺย (?)] อกุสลธมฺมปฺปหานาย กุสลธมฺมูปสมฺปทาย, สเทวกสฺสปิสฺส โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายฯ อิเม เจปิ, ภทฺทิย, มหาสาลา อิมาย อาวฏฺฏนิยา อาวฏฺเฏยฺยุํ อกุสลธมฺมปฺปหานาย กุสลธมฺมูปสมฺปทาย, อิเมสมฺปิสฺส มหาสาลานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ( ) [(สเจ เจเตยฺยุํ) (สี. สฺยา. กํ. ปี.), (อาวฏฺเฏยฺยุํ) (ก.) อ. นิ. 8.44]ฯ โก ปน วาโท มนุสฺสภูตสฺสา’’ติ! ตติยํฯ

4. สามุคิยสุตฺตํ

[194] เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท โกลิเยสุ วิหรติ สามุคํ นาม [สาปูคํ นาม (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] โกลิยานํ นิคโมฯ อถ โข สมฺพหุลา สามุคิยา โกลิยปุตฺตา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต สามุคิเย โกลิยปุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ –

‘‘จตฺตาริมานิ, พฺยคฺฆปชฺชา, ปาริสุทฺธิปธานิยงฺคานิ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตานิ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ [โสกปริทฺทวานํ (สี.)] สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายฯ กตมานิ จตฺตาริ? สีลปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ, จิตฺตปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ , ทิฏฺฐิปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ, วิมุตฺติปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํฯ

‘‘กตมญฺจ , พฺยคฺฆปชฺชา, สีลปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ? อิธ, พฺยคฺฆปชฺชา, ภิกฺขุ สีลวา โหติ…เป.… สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุฯ อยํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, สีลปาริสุทฺธิฯ อิติ เอวรูปิํ สีลปาริสุทฺธิํ อปริปูรํ วา ปริปูเรสฺสามิ ปริปูรํ วา ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ, โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ, อิทํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, สีลปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํฯ

‘‘กตมญฺจ, พฺยคฺฆปชฺชา, จิตฺตปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ? อิธ, พฺยคฺฆปชฺชา, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, จิตฺตปาริสุทฺธิฯ อิติ เอวรูปิํ จิตฺตปาริสุทฺธิํ อปริปูรํ วา ปริปูเรสฺสามิ ปริปูรํ วา ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ, โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ, อิทํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, จิตฺตปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํฯ

‘‘กตมญฺจ, พฺยคฺฆปชฺชา, ทิฏฺฐิปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ? อิธ, พฺยคฺฆปชฺชา, ภิกฺขุ ‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, ทิฏฺฐิปาริสุทฺธิฯ อิติ เอวรูปิํ ทิฏฺฐิปาริสุทฺธิํ อปริปูรํ วา…เป.… ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ, โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ, อิทํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, ทิฏฺฐิปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ

‘‘กตมญฺจ, พฺยคฺฆปชฺชา, วิมุตฺติปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํ? ส โข โส, พฺยคฺฆปชฺชา, อริยสาวโก อิมินา จ สีลปาริสุทฺธิปธานิยงฺเคน สมนฺนาคโต อิมินา จ จิตฺตปาริสุทฺธิปธานิยงฺเคน สมนฺนาคโต อิมินา จ ทิฏฺฐิปาริสุทฺธิปธานิยงฺเคน สมนฺนาคโต รชนีเยสุ ธมฺเมสุ จิตฺตํ วิราเชติ, วิโมจนีเยสุ ธมฺเมสุ จิตฺตํ วิโมเจติฯ โส รชนีเยสุ ธมฺเมสุ จิตฺตํ วิราเชตฺวา, วิโมจนีเยสุ ธมฺเมสุ จิตฺตํ วิโมเจตฺวา สมฺมาวิมุตฺติํ ผุสติฯ อยํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, วิมุตฺติปาริสุทฺธิฯ อิติ เอวรูปิํ วิมุตฺติปาริสุทฺธิํ อปริปูรํ วา ปริปูเรสฺสามิ ปริปูรํ วา ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ, โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ, อิทํ วุจฺจติ, พฺยคฺฆปชฺชา, วิมุตฺติปาริสุทฺธิปธานิยงฺคํฯ

‘‘อิมานิ โข, พฺยคฺฆปชฺชา, จตฺตาริ ปาริสุทฺธิปธานิยงฺคานิ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตานิ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. วปฺปสุตฺตํ

[195] เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมิํ นิคฺโรธาราเมฯ อถ โข วปฺโป สกฺโก นิคณฺฐสาวโก เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข วปฺปํ สกฺกํ นิคณฺฐสาวกํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เอตทโวจ –

‘‘อิธสฺส , วปฺป, กาเยน สํวุโต วาจาย สํวุโต มนสา สํวุโต อวิชฺชาวิราคา วิชฺชุปฺปาทาฯ ปสฺสสิ โน ตฺวํ, วปฺป, ตํ ฐานํ ยโตนิทานํ ปุริสํ ทุกฺขเวทนิยา อาสวา อสฺสเวยฺยุํ [อนฺวาสฺสเวยฺยุํ (ก.)] อภิสมฺปราย’’นฺติ? ‘‘ปสฺสามหํ, ภนฺเต, ตํ ฐานํฯ อิธสฺส, ภนฺเต, ปุพฺเพ ปาปกมฺมํ กตํ อวิปกฺกวิปากํฯ ตโตนิทานํ ปุริสํ ทุกฺขเวทนิยา อาสวา อสฺสเวยฺยุํ อภิสมฺปราย’’นฺติฯ อยญฺเจว โข ปน อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส วปฺเปน สกฺเกน นิคณฺฐสาวเกน สทฺธิํ อนฺตรากถา วิปฺปกตา โหติฯ

อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยน อุปฏฺฐานสาลา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ นิสชฺช โข ภควา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ –

‘‘กาย นุตฺถ, โมคฺคลฺลาน, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา; กา จ ปน โว อนฺตรากถา วิปฺปกตา’’ติ? ‘‘อิธาหํ, ภนฺเต, วปฺปํ สกฺกํ นิคณฺฐสาวกํ เอตทโวจํ – ‘อิธสฺส, วปฺป, กาเยน สํวุโต วาจาย สํวุโต มนสา สํวุโต อวิชฺชาวิราคา วิชฺชุปฺปาทาฯ ปสฺสสิ โน ตฺวํ, วปฺป, ตํ ฐานํ ยโตนิทานํ ปุริสํ ทุกฺขเวทนิยา อาสวา อสฺสเวยฺยุํ อภิสมฺปราย’นฺติ? เอวํ วุตฺเต, ภนฺเต, วปฺโป สกฺโก นิคณฺฐสาวโก มํ เอตทโวจ – ‘ปสฺสามหํ, ภนฺเต, ตํ ฐานํฯ อิธสฺส, ภนฺเต, ปุพฺเพ ปาปกมฺมํ กตํ อวิปกฺกวิปากํฯ