‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, จกฺขุมา ปุริโส อุทกรหทสฺส ตีเร ฐิโต ปสฺเสยฺย มหนฺตํ มจฺฉํ อุมฺมุชฺชมานํฯ ตสฺส เอวมสฺส – ‘ยถา โข อิมสฺส มจฺฉสฺส อุมฺมคฺโค ยถา จ อูมิฆาโต ยถา จ เวคายิตตฺตํ, มหนฺโต อยํ มจฺโฉ, นายํ มจฺโฉ ปริตฺโต’ติฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ปุคฺคเลน สทฺธิํ สากจฺฉายมาโน เอวํ ชานาติ – ‘ยถา โข อิมสฺส อายสฺมโต อุมฺมคฺโค ยถา จ อภินีหาโร ยถา จ ปญฺหาสมุทาหาโร, ปญฺญวา อยมายสฺมา, นายมายสฺมา ทุปฺปญฺโญฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถา หิ อยมายสฺมา คมฺภีรญฺเจว อตฺถปทํ อุทาหรติ สนฺตํ ปณีตํ อตกฺกาวจรํ นิปุณํ ปณฺฑิตเวทนียํฯ ยญฺจ อยมายสฺมา ธมฺมํ ภาสติ, ตสฺส จ ปฏิพโล สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา อตฺถํ อาจิกฺขิตุํ เทเสตุํ ปญฺญาเปตุํ ปฏฺฐเปตุํ วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํฯ ปญฺญวา อยมายสฺมา, นายมายสฺมา ทุปฺปญฺโญ’ติฯ

‘‘‘สากจฺฉาย, ภิกฺขเว, ปญฺญา เวทิตพฺพา, สา จ โข ทีเฆน อทฺธุนา, น อิตฺตรํ; มนสิกโรตา, โน อมนสิกโรตา; ปญฺญวตา, โน ทุปฺปญฺเญนา’ติ , อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, จตฺตาริ ฐานานิ อิเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ เวทิตพฺพานี’’ติฯ ทุติยํฯ

3. ภทฺทิยสุตฺตํ

[193] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํฯ อถ โข ภทฺทิโย ลิจฺฉวิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภทฺทิโย ลิจฺฉวิ ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘สุตํ เมตํ, ภนฺเต – ‘มายาวี สมโณ โคตโม อาวฏฺฏนิํ มายํ [อาวฏฺฏนีมายํ (สี.), อาวฏฺฏนิมายํ (สฺยา. กํ. ก.) ม. นิ. 2.60 ปสฺสิตพฺพํ] ชานาติ ยาย อญฺญติตฺถิยานํ สาวเก อาวฏฺเฏตี’ติฯ เย เต, ภนฺเต, เอวมาหํสุ – ‘มายาวี สมโณ โคตโม อาวฏฺฏนิํ มายํ ชานาติ ยาย อญฺญติตฺถิยานํ สาวเก อาวฏฺเฏตี’ติ, กจฺจิ เต, ภนฺเต, ภควโต วุตฺตวาทิโน, น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ, ธมฺมสฺส จ อนุธมฺมํ พฺยากโรนฺติ, น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุปาโต คารยฺหํ ฐานํ อาคจฺฉติ, อนพฺภกฺขาตุกามา หิ มยํ, ภนฺเต, ภควนฺต’’นฺติ?