10. อุโปสถสุตฺตํ

[190] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเทฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา ตทหุโปสเถ ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต นิสินฺโน โหติฯ อถ โข ภควา ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –

‘‘อปลาปายํ, ภิกฺขเว, ปริสา นิปฺปลาปายํ, ภิกฺขเว, ปริสา สุทฺธา สาเร ปติฏฺฐิตาฯ ตถารูโป อยํ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ, ตถารูปายํ, ภิกฺขเว, ปริสาฯ ยถารูปา ปริสา ทุลฺลภา ทสฺสนายปิ โลกสฺมิํ, ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ, ตถารูปายํ, ภิกฺขเว, ปริสาฯ ยถารูปา ปริสา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อญฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส, ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ, ตถารูปายํ, ภิกฺขเว, ปริสา ฯ ยถารูปาย ปริสาย อปฺปํ ทินฺนํ พหุ โหติ พหุ ทินฺนํ พหุตรํ, ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ, ตถารูปายํ, ภิกฺขเว, ปริสาฯ ยถารูปํ ปริสํ อลํ โยชนคณนานิปิ ทสฺสนาย คนฺตุํ อปิ ปุโฏเสนาปิ, ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ, (ตถารูปายํ, ภิกฺขเว, ปริสา) [( ) สี. สฺยา. กํ. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ]ฯ

‘‘สนฺติ , ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมิํ ภิกฺขุสงฺเฆ เทวปฺปตฺตา วิหรนฺติ; สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมิํ ภิกฺขุสงฺเฆ พฺรหฺมปฺปตฺตา วิหรนฺติ; สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมิํ ภิกฺขุสงฺเฆ อาเนญฺชปฺปตฺตา วิหรนฺติ; สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมิํ ภิกฺขุสงฺเฆ อริยปฺปตฺตา วิหรนฺติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เทวปฺปตฺโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ; วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เทวปฺปตฺโต โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ พฺรหฺมปฺปตฺโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ, ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํฯ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเชน ผริตฺวา วิหรติฯ

กรุณา… มุทิตา… อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ, ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํฯ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเชน ผริตฺวา วิหรติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ พฺรหฺมปฺปตฺโต โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาเนญฺชปฺปตฺโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’นฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิญฺจี’ติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาเนญฺชปฺปตฺโต โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อริยปฺปตฺโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อริยปฺปตฺโต โหตี’’ติฯ ทสมํฯ

พฺราหฺมณวคฺโค [โยธาชีววคฺโค (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] จตุตฺโถฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

โยธา ปาฏิโภคสุตํ, อภยํ พฺราหฺมณสจฺเจน ปญฺจมํ;

อุมฺมคฺควสฺสกาโร, อุปโก สจฺฉิกิริยา จ อุโปสโถติฯ

(20) 5. มหาวคฺโค

1. โสตานุคตสุตฺตํ

[191] ‘‘โสตานุคตานํ , ภิกฺขเว, ธมฺมานํ, วจสา ปริจิตานํ, มนสานุเปกฺขิตานํ, ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธานํ จตฺตาโร อานิสํสา ปาฏิกงฺขาฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมํ ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ, เคยฺยํ, เวยฺยากรณํ, คาถํ, อุทานํ, อิติวุตฺตกํ, ชาตกํ, อพฺภุตธมฺมํ, เวทลฺลํฯ ตสฺส เต ธมฺมา โสตานุคตา โหนฺติ, วจสา ปริจิตา, มนสานุเปกฺขิตา, ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธาฯ โส มุฏฺฐสฺสติ [มุฏฺฐสฺสตี (สี.)] กาลํ กุรุมาโน อญฺญตรํ เทวนิกายํ อุปปชฺชติฯ ตสฺส ตตฺถ สุขิโน ธมฺมปทา ปฺลวนฺติ [ปิลปนฺติ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)]ฯ ทนฺโธ, ภิกฺขเว, สตุปฺปาโท; อถ โส สตฺโต ขิปฺปํเยว วิเสสคามี โหติฯ โสตานุคตานํ, ภิกฺขเว, ธมฺมานํ, วจสา ปริจิตานํ, มนสานุเปกฺขิตานํ, ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธานํ อยํ ปฐโม อานิสํโส ปาฏิกงฺโขฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมํ ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ, เคยฺยํ, เวยฺยากรณํ, คาถํ, อุทานํ, อิติวุตฺตกํ, ชาตกํ, อพฺภุตธมฺมํ, เวทลฺลํฯ ตสฺส เต ธมฺมา โสตานุคตา โหนฺติ, วจสา ปริจิตา, มนสานุเปกฺขิตา, ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธาฯ โส มุฏฺฐสฺสติ กาลํ กุรุมาโน อญฺญตรํ เทวนิกายํ อุปปชฺชติฯ ตสฺส ตตฺถ น เหว โข สุขิโน ธมฺมปทา ปฺลวนฺติ; อปิ จ โข ภิกฺขุ อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต เทวปริสายํ ธมฺมํ เทเสติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อยํ วา โส ธมฺมวินโย, ยตฺถาหํ ปุพฺเพ พฺรหฺมจริยํ อจริ’นฺติฯ ทนฺโธ, ภิกฺขเว, สตุปฺปาโท; อถ โส สตฺโต ขิปฺปเมว วิเสสคามี โหติฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปุริโส กุสโล เภริสทฺทสฺสฯ โส อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺโน เภริสทฺทํ สุเณยฺยฯ ตสฺส น เหว โข อสฺส กงฺขา วา วิมติ วา – ‘เภริสทฺโท นุ โข, น นุ โข เภริสทฺโท’ติ! อถ โข เภริสทฺโทตฺเวว นิฏฺฐํ คจฺเฉยฺยฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมํ ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ, เคยฺยํ, เวยฺยากรณํ, คาถํ, อุทานํ, อิติวุตฺตกํ, ชาตกํ, อพฺภุตธมฺมํ, เวทลฺลํฯ ตสฺส เต ธมฺมา โสตานุคตา โหนฺติ, วจสา ปริจิตา, มนสานุเปกฺขิตา, ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธาฯ โส มุฏฺฐสฺสติ กาลํ กุรุมาโน อญฺญตรํ เทวนิกายํ อุปปชฺชติฯ ตสฺส ตตฺถ น เหว โข สุขิโน ธมฺมปทา ปฺลวนฺติ; อปิ จ โข ภิกฺขุ อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต เทวปริสายํ ธมฺมํ เทเสติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อยํ วา โส ธมฺมวินโย, ยตฺถาหํ ปุพฺเพ พฺรหฺมจริยํ อจริ’นฺติฯ ทนฺโธ, ภิกฺขเว, สตุปฺปาโท; อถ โส สตฺโต ขิปฺปํเยว วิเสสคามี โหติฯ