เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อญฺญตรํ สนฺตํ เจโตวิมุตฺติํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อวิชฺชาปฺปเภทํ มนสิ กโรติฯ ตสฺส อวิชฺชาปฺปเภทํ มนสิ กโรโต อวิชฺชาปฺปเภเท จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ อธิมุจฺจติฯ ตสฺส โข เอวํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อวิชฺชาปฺปเภโท ปาฏิกงฺโข ฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติฯ อฏฺฐมํฯ

9. นิพฺพานสุตฺตํ

[179] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, อาวุโส สาริปุตฺต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม น ปรินิพฺพายนฺตี’’ติ?

‘‘อิธาวุโส อานนฺท, สตฺตา อิมา หานภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ, อิมา ฐิติภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ, อิมา วิเสสภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ, อิมา นิพฺเพธภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติฯ อยํ โข, อาวุโส อานนฺท, เหตุ อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม น ปรินิพฺพายนฺตี’’ติฯ

‘‘โก ปนาวุโส สาริปุตฺต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตี’’ติ? ‘‘อิธาวุโส อานนฺท, สตฺตา อิมา หานภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ ปชานนฺติ, อิมา ฐิติภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ ปชานนฺติ, อิมา วิเสสภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ ปชานนฺติ, อิมา นิพฺเพธภาคิยา สญฺญาติ ยถาภูตํ ปชานนฺติฯ อยํ โข, อาวุโส อานนฺท, เหตุ อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตี’’ติฯ นวมํฯ