เมนู

อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทา ฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ขิปฺปาภิญฺญา, อิมํ เม ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติฯ สตฺตมํฯ

8. สาริปุตฺตสุตฺตํ

[168] อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ –

‘‘จตสฺโส อิมา, อาวุโส สาริปุตฺต, ปฏิปทาฯ กตมา จตสฺโส? ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญาฯ อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทาฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ กตมํ เต ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติ?

‘‘จตสฺโส อิมา, อาวุโส โมคฺคลฺลาน, ปฏิปทาฯ กตมา จตสฺโส? ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญาฯ อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทาฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ ยายํ ปฏิปทา สุขา ขิปฺปาภิญฺญา, อิมํ เม ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติฯ อฏฺฐมํฯ

9. สสงฺขารสุตฺตํ

[169] ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ, อาหาเร ปฏิกูลสญฺญี, สพฺพโลเก อนภิรติสญฺญี, สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสีฯ

มรณสญฺญา โข ปนสฺส อชฺฌตฺตํ สูปฏฺฐิตา โหติฯ โส อิมานิ ปญฺจ เสขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ – สทฺธาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ, วีริยพลํ, ปญฺญาพลํ ฯ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ – สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํฯ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อธิมตฺตตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ, อาหาเร ปฏิกูลสญฺญี, สพฺพโลเก อนภิรติสญฺญี, สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสีฯ มรณสญฺญา โข ปนสฺส อชฺฌตฺตํ สูปฏฺฐิตา โหติฯ โส อิมานิ ปญฺจ เสขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ – สทฺธาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ, วีริยพลํ, ปญฺญาพลํฯ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ มุทูนิ ปาตุภวนฺติ – สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํฯ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ มุทุตฺตา กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิมานิ ปญฺจ เสขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ – สทฺธาพลํ…เป.… ปญฺญาพลํฯ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ อธิมตฺตานิ ปาตุภวนฺติ – สทฺธินฺทฺริยํ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํฯ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อธิมตฺตตฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ? อิธ, ภิกฺขเว , ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… ปฐมํ ฌานํ…เป.… ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิมานิ ปญฺจ เสขพลานิ อุปนิสฺสาย วิหรติ – สทฺธาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ, วีริยพลํ, ปญฺญาพลํฯ ตสฺสิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ…เป.… ปญฺญินฺทฺริยํฯ โส อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ มุทุตฺตา กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติฯ นวมํฯ

10. ยุคนทฺธสุตฺตํ

[170] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเมฯ ตตฺร โข อายสฺมา อานนฺโท ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ –

‘‘โย หิ โกจิ, อาวุโส, ภิกฺขุ วา ภิกฺขุนี วา มม สนฺติเก อรหตฺตปฺปตฺติํ [อรหตฺตปฺปตฺตํ (ก.) ปฏิ. ม. 2.1 ปฏิสมฺภิทามคฺเคปิ] พฺยากโรติ, สพฺโพ โส จตูหิ มคฺเคหิ, เอเตสํ วา อญฺญตเรนฯ

‘‘กตเมหิ จตูหิ? อิธ, อาวุโส, ภิกฺขุ สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวติฯ ตสฺส สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาวยโต มคฺโค สญฺชายติฯ โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สํโยชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวติฯ ตสฺส วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาวยโต มคฺโค สญฺชายติฯ โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ ฯ ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สํโยชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติฯ ตสฺส สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาวยโต มคฺโค สญฺชายติฯ โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สํโยชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ

‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุโน ธมฺมุทฺธจฺจวิคฺคหิตํ มานสํ โหติฯ โหติ โส, อาวุโส, สมโย ยํ ตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตเมว สนฺติฏฺฐติ สนฺนิสีทติ เอโกทิ โหติ สมาธิยติฯ ตสฺส มคฺโค สญฺชายติฯ โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติฯ