‘‘ตตฺร , ภิกฺขเว, ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ทนฺธาภิญฺญา, อยํ, ภิกฺขเว, ปฏิปทา อุภเยเนว หีนา อกฺขายติฯ ยมฺปายํ ปฏิปทา ทุกฺขา, อิมินาปายํ หีนา อกฺขายติ; ยมฺปายํ ปฏิปทา ทนฺธา, อิมินาปายํ หีนา อกฺขายติฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปฏิปทา อุภเยเนว หีนา อกฺขายติฯ

‘‘ตตฺร, ภิกฺขเว, ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ขิปฺปาภิญฺญา, อยํ, ภิกฺขเว, ปฏิปทา ทุกฺขตฺตา หีนา อกฺขายติฯ

‘‘ตตฺร , ภิกฺขเว, ยายํ ปฏิปทา สุขา ทนฺธาภิญฺญา, อยํ, ภิกฺขเว, ปฏิปทา ทนฺธตฺตา หีนา อกฺขายติฯ

‘‘ตตฺร, ภิกฺขเว, ยายํ ปฏิปทา สุขา ขิปฺปาภิญฺญา, อยํ, ภิกฺขเว, ปฏิปทา อุภเยเนว ปณีตา อกฺขายติฯ ยมฺปายํ ปฏิปทา สุขา, อิมินาปายํ ปณีตา อกฺขายติ; ยมฺปายํ ปฏิปทา ขิปฺปา, อิมินาปายํ ปณีตา อกฺขายติฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปฏิปทา อุภเยเนว ปณีตา อกฺขายติฯ อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส ปฏิปทา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. มหาโมคฺคลฺลานสุตฺตํ

[167] อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ –

‘‘จตสฺโส อิมา, อาวุโส โมคฺคลฺลาน, ปฏิปทาฯ กตมา จตสฺโส? ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญาฯ

อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทา ฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ [จตสฺสนฺนํ ปฏิปทานํ (สี. สฺยา. กํ.)] กตมํ เต ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติ?

‘‘จตสฺโส อิมา, อาวุโส สาริปุตฺต, ปฏิปทาฯ กตมา จตสฺโส? ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญาฯ

อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทา ฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ขิปฺปาภิญฺญา, อิมํ เม ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติฯ สตฺตมํฯ

8. สาริปุตฺตสุตฺตํ

[168] อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ –

‘‘จตสฺโส อิมา, อาวุโส สาริปุตฺต, ปฏิปทาฯ กตมา จตสฺโส? ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญาฯ อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทาฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ กตมํ เต ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติ?

‘‘จตสฺโส อิมา, อาวุโส โมคฺคลฺลาน, ปฏิปทาฯ กตมา จตสฺโส? ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญาฯ อิมา โข, อาวุโส, จตสฺโส ปฏิปทาฯ อิมาสํ, อาวุโส, จตุนฺนํ ปฏิปทานํ ยายํ ปฏิปทา สุขา ขิปฺปาภิญฺญา, อิมํ เม ปฏิปทํ อาคมฺม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺต’’นฺติฯ อฏฺฐมํฯ

9. สสงฺขารสุตฺตํ

[169] ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล กายสฺส เภทา สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล กายสฺส เภทา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทิฏฺเฐว ธมฺเม สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อสุภานุปสฺสี กาเย วิหรติ, อาหาเร ปฏิกูลสญฺญี, สพฺพโลเก อนภิรติสญฺญี, สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสีฯ