‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนิกฏฺฐกาโย จ โหติ อนิกฏฺฐจิตฺโต จ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล นเหว โข อรญฺญวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวติ ฯ โส ตตฺถ กามวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ พฺยาปาทวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ วิหิํสาวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนิกฏฺฐกาโย จ โหติ อนิกฏฺฐจิตฺโต จฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล นิกฏฺฐกาโย จ โหติ นิกฏฺฐจิตฺโต จ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อรญฺญวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวติฯ โส ตตฺถ เนกฺขมฺมวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ อพฺยาปาทวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ อวิหิํสาวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล นิกฏฺฐกาโย จ โหติ นิกฏฺฐจิตฺโต จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติฯ อฏฺฐมํฯ

9. ธมฺมกถิกสุตฺตํ

[139] ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิกาฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปญฺจ ภาสติ อสหิตญฺจ; ปริสา จสฺส [ปริสา จ (สี. สฺยา. กํ. ปี.) ปุ. ป. 156] น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ

‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปญฺจ ภาสติ สหิตญฺจ; ปริสา จสฺส กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ

‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก พหุญฺจ ภาสติ อสหิตญฺจ; ปริสา จสฺส น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ

‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก พหุญฺจ ภาสติ สหิตญฺจ; ปริสา จสฺส กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ธมฺมกถิกา’’ติฯ นวมํฯ

10. วาทีสุตฺตํ

[140] ‘‘จตฺตาโรเม , ภิกฺขเว, วาทีฯ กตเม จตฺตาโร? อตฺถิ , ภิกฺขเว, วาที อตฺถโต ปริยาทานํ คจฺฉติ, โน พฺยญฺชนโต; อตฺถิ, ภิกฺขเว, วาที พฺยญฺชนโต ปริยาทานํ คจฺฉติ, โน อตฺถโต; อตฺถิ, ภิกฺขเว, วาที อตฺถโต จ พฺยญฺชนโต จ ปริยาทานํ คจฺฉติ; อตฺถิ, ภิกฺขเว, วาที เนวตฺถโต โน พฺยญฺชนโต ปริยาทานํ คจฺฉติฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร วาทีฯ อฏฺฐานเมตํ, ภิกฺขเว, อนวกาโส ยํ จตูหิ ปฏิสมฺภิทาหิ สมนฺนาคโต [สมนฺนาคโต ภิกฺขุ (สี. สฺยา. กํ.)] อตฺถโต วา พฺยญฺชนโต วา ปริยาทานํ คจฺเฉยฺยา’’ติฯ ทสมํฯ

ปุคฺคลวคฺโค จตุตฺโถฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สํโยชนํ ปฏิภาโน, อุคฺฆฏิตญฺญุ อุฏฺฐานํ;

สาวชฺโช ทฺเว จ สีลานิ, นิกฏฺฐ ธมฺม วาที จาติฯ

(15) 5. อาภาวคฺโค

1. อาภาสุตฺตํ

[141] ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, อาภาฯ กตมา จตสฺโส? จนฺทาภา, สูริยาภา, อคฺคาภา, ปญฺญาภา – อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส อาภาฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิมาสํ จตุนฺนํ [จตสฺสนฺนํ (สฺยา. กํ.) สทฺทนีติปทมาลา ปสฺสิตพฺพา] อาภานํ ยทิทํ ปญฺญาภา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. ปภาสุตฺตํ

[142] ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, ปภาฯ กตมา จตสฺโส? จนฺทปฺปภา , สูริยปฺปภา, อคฺคิปฺปภา, ปญฺญาปภา – อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส ปภาฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิมาสํ จตุนฺนํ ปภานํ ยทิทํ ปญฺญาปภา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. อาโลกสุตฺตํ

[143] ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, อาโลกาฯ กตเม จตฺตาโร? จนฺทาโลโก, สูริยาโลโก, อคฺคาโลโก, ปญฺญาโลโก – อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร อาโลกาฯ เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, อิเมสํ จตุนฺนํ อาโลกานํ ยทิทํ ปญฺญาโลโก’’ติฯ ตติยํฯ