โจริยา เวมติกา อญฺญตฺร กปฺปา วุฏฺฐาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ โจริยา อโจริสญฺญา อญฺญตฺร กปฺปา วุฏฺฐาเปติ, อนาปตฺติฯ อโจริยา โจริสญฺญา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อโจริยา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อโจริยา อโจริสญฺญา, อนาปตฺติฯ

[686] อนาปตฺติ อชานนฺตี วุฏฺฐาเปติ, อปโลเกตฺวา วุฏฺฐาเปติ, กปฺปกตํ วุฏฺฐาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติฯ

ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ

[687] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา อนฺเตวาสินี ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ ภณฺฑิตฺวา คามกํ [คามเก (สฺยา.)] ญาติกุลํ อคมาสิฯ ภทฺทา กาปิลานี ตํ ภิกฺขุนิํ อปสฺสนฺตี ภิกฺขุนิโย ปุจฺฉิ – ‘‘กหํ อิตฺถนฺนามา, น ทิสฺสตี’’ติ! ‘‘ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ, อยฺเย, ภณฺฑิตฺวา น ทิสฺสตี’’ติฯ ‘‘อมฺมา, อมุกสฺมิํ คามเก เอติสฺสา ญาติกุลํฯ ตตฺถ คนฺตฺวา วิจินถา’’ติฯ ภิกฺขุนิโย ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุนิํ ปสฺสิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย , เอกิกา อาคตา, กจฺจิสิ อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘อปฺปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉิสฺสตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว , ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[688] เตน โข ปน สมเยน ทฺเว ภิกฺขุนิโย สาเกตา สาวตฺถิํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติฯ อนฺตรามคฺเค นที ตริตพฺพา โหติฯ อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย นาวิเก อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘สาธุ โน, อาวุโส, ตาเรถา’’ติฯ ‘‘นายฺเย, สกฺกา อุโภ สกิํ ตาเรตุ’’นฺติฯ เอโก เอกํ อุตฺตาเรสิฯ อุตฺติณฺโณ อุตฺติณฺณํ ทูเสสิฯ อนุตฺติณฺโณ อนุตฺติณฺณํ ทูเสสิฯ ตา ปจฺฉา สมาคนฺตฺวา ปุจฺฉิํสุ – ‘‘กจฺจิสิ, อยฺเย, อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘ปธํสิตามฺหิ, อยฺเย! ตฺวํ ปน, อยฺเย, อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘ปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติฯ อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา นทีปารํ คจฺฉิสฺสตี’’ติ! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา นทีปารํ คจฺฉตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา นทีปารํ คจฺฉิสฺสติ! เนตํ , ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[689] เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถิํ คจฺฉนฺตา [คนฺตฺวา (ก.)] สายํ อญฺญตรํ คามํ อุปคจฺฉิํสุฯ ตตฺถ อญฺญตรา ภิกฺขุนี อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกาฯ อญฺญตโร ปุริโส ตสฺสา ภิกฺขุนิยา สห ทสฺสเนน ปฏิพทฺธจิตฺโต โหติฯ อถ โข โส ปุริโส ตาสํ ภิกฺขุนีนํ เสยฺยํ ปญฺญเปนฺโต ตสฺสา ภิกฺขุนิยา เสยฺยํ เอกมนฺตํ ปญฺญาเปสิฯ อถ โข สา ภิกฺขุนี สลฺลกฺเขตฺวา – ‘‘ปริยุฏฺฐิโต อยํ ปุริโส; สเจ รตฺติํ อาคจฺฉิสฺสติ, วิสฺสโร เม ภวิสฺสตี’’ติ, ภิกฺขุนิโย อนาปุจฺฉา อญฺญตรํ กุลํ คนฺตฺวา เสยฺยํ กปฺเปสิฯ

อถ โข โส ปุริโส รตฺติํ อาคนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุนิํ คเวสนฺโต ภิกฺขุนิโย ฆฏฺเฏสิฯ ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนิํ อปสฺสนฺติโย เอวมาหํสุ – ‘‘นิสฺสํสยํ โข สา ภิกฺขุนี ปุริเสน สทฺธิํ นิกฺขนฺตา’’ติฯ

อถ โข สา ภิกฺขุนี ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เยน ตา ภิกฺขุนิโย เตนุปสงฺกมิฯ ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนิํ เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, ปุริเสน สทฺธิํ นิกฺขนฺตา’’ติ? ‘‘นาหํ, อยฺเย, ปุริเสน สทฺธิํ นิกฺขนฺตา’’ติฯ ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา รตฺติํ วิปฺปวสิสฺสตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา รตฺติํ วิปฺปวสีติ [วิปฺปวสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา รตฺติํ วิปฺปวสิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา รตฺติํ วิปฺปวเสยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[690] เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถิํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติฯ ตตฺถ อญฺญตรา ภิกฺขุนี วจฺเจน ปีฬิตา เอกิกา โอหียิตฺวา [โอหิยิตฺวา (ก.)] ปจฺฉา อคมาสิฯ มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุนิํ ปสฺสิตฺวา ทูเสสุํฯ อถ โข สา ภิกฺขุนี เยน ตา ภิกฺขุนิโย เตนุปสงฺกมิฯ ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนิํ เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, เอกิกา โอหีนา, กจฺจิสิ อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘ปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – กถญฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา คณมฺหา โอหียิสฺสตีติ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คณมฺหา โอหียตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ ฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คณมฺหา โอหียิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

[691] ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา รตฺติํ วิปฺปวเสยฺย, เอกา วา คณมฺหา โอหีเยยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

[692] ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป.… ภิกฺขุนีติ…เป.… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติฯ

เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺยาติ ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ปริกฺเขปํ ปฐมํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส, ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ ปฐมํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺยาติ นที นาม ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ อุตฺตรนฺติยา ภิกฺขุนิยา อนฺตรวาสโก เตมิยติฯ ปฐมํ ปาทํ อุตฺตรนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ ทุติยํ ปาทํ อุตฺตรนฺติยา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

เอกา วา รตฺติํ วิปฺปวเสยฺยาติ สห อรุณุคฺคมนา ทุติยิกาย ภิกฺขุนิยา หตฺถปาสํ วิชหนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ วิชหิเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

เอกา วา คณมฺหา โอหีเยยฺยาติ อคามเก อรญฺเญ ทุติยิกาย ภิกฺขุนิยา ทสฺสนูปจารํ วา สวนูปจารํ วา วิชหนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ วิชหิเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติฯ

ปฐมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนายฯ

นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติฯ

สงฺฆาทิเสโสติ…เป.… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติฯ

[693] อนาปตฺติ ทุติยิกา ภิกฺขุนี ปกฺกนฺตา วา โหติ วิพฺภนฺตา วา กาลงฺกตา วา ปกฺขสงฺกนฺตา วา, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติฯ

ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํฯ

4. จตุตฺถสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ

[694] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ภณฺฑนการิกา โหติ กลหการิกา วิวาทการิกา ภสฺสการิกา สงฺเฆ อธิกรณการิกาฯ ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตสฺสา กมฺเม กรียมาเน ปฏิกฺโกสติฯ เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คามกํ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยนฯ อถ โข ภิกฺขุนิสงฺโฆ – ‘‘ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปกฺกนฺตา’’ติ , จณฺฑกาฬิํ ภิกฺขุนิํ อาปตฺติยา อทสฺสเน [อทสฺสเนน (ก.)] อุกฺขิปิฯ ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คามเก ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา ปุนเทว สาวตฺถิํ ปจฺจาคจฺฉิฯ จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อาคจฺฉนฺติยา เนว อาสนํ ปญฺญเปสิ น ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกฐลิกํ อุปนิกฺขิปิ น ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ น ปานีเยน อาปุจฺฉิฯ ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี จณฺฑกาฬิํ ภิกฺขุนิํ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, มยิ อาคจฺฉนฺติยา เนว อาสนํ ปญฺญเปสิ น ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกฐลิกํ อุปนิกฺขิปิ น ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ น ปานีเยน อาปุจฺฉี’’ติ? ‘‘เอวญฺเหตํ, อยฺเย, โหติ ยถา ตํ อนาถายา’’ติฯ ‘‘กิสฺส ปน ตฺวํ, อยฺเย, อนาถา’’ติ? ‘‘อิมา มํ, อยฺเย, ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยํ อนาถา อปฺปญฺญาตา, นตฺถิ อิมิสฺสา กาจิ ปฏิวตฺตา’’ติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน [อทสฺสเนน (ก.)] อุกฺขิปิํสู’’ติฯ

ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี – ‘‘พาลา เอตา อพฺยตฺตา เอตา, เนว ชานนฺติ กมฺมํ วา กมฺมโทสํ วา กมฺมวิปตฺติํ วา กมฺมสมฺปตฺติํ วาฯ มยํ โข ชานาม กมฺมมฺปิ กมฺมโทสมฺปิ กมฺมวิปตฺติมฺปิ กมฺมสมฺปตฺติมฺปิฯ มยํ โข อกตํ วา กมฺมํ กาเรยฺยาม กตํ วา กมฺมํ โกเปยฺยามา’’ติ, ลหุํ ลหุํ ภิกฺขุนิสงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา จณฺฑกาฬิํ ภิกฺขุนิํ โอสาเรสิฯ