2. มรณสฺสตินิทฺเทส

[1]

มรณสฺสติ มิจฺฉนฺโต, ตาว พุทฺธวโจ สุณ;

อวิกฺขิตฺเตน จิตฺเตน, สมฺพุทฺธ วจนํ หิทํฯ

[2]

อนิมิตฺต มนญฺญาตํ, มจฺจานํ อิธ ชีวิตํ;

กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ, ตญฺจ ทุกฺเขน สํยุตํฯ

[3]

น หิ โส ปกฺกโม อตฺถิ, เยน ชาตา นมิยฺยเร;

ชรมฺปิ ปตฺวา มรณํ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโนฯ

[4]

ผลาน มิว ปกฺกานํ, ปาโต ปตนโต ภยํ;

เอวํ ชาตาน มจฺจานํ, นิจฺจํ มรณ โต ภยํฯ

[5]

ยถาปิ กุมฺภการสฺส, กตา มตฺติกภาชนา;

สพฺเพ เภทปริยนฺตา, เอวํ มจฺจาน ชีวิตํฯ

[6]

ทหราจ มหนฺตาจ, เยพาลา เยจ ปณฺฑิตา;

สพฺเพ มจฺจุวสํ ยนฺติ, สพฺเพ มจฺจุปรายนาฯ

[7]

เตสํ มจฺจุปเรตานํ, คจฺฉตํ ปรโลกโต;

นปิตา ตายเต ปุตฺตํ, ญาติวาปน ญาตเก;

[8]

เปกฺขตญฺเญว ญาตีนํ, ปสฺส ลาลปฺปตํ ปุถุ;

เอกเมโกว มจฺจานํ, โค วชฺโฌวิย นิยฺยติฯ

[9]

เอว มพฺภาหโต โลโก, มจฺจุนาจ ชรายจ;

ตสฺมา ธีรา นโสจนฺติ, วิทิตฺวา โลก ปริยายํฯ

[10]

อญฺเญปิ ปสฺส คมเน, ยถา กมฺมุปเค นเร;

มจฺจุโน วสมาคมฺม, ผนฺทนฺเตวิธ ปาณิโนฯ

[11]

เยน เยนหิ มญฺญนฺติ,

ตโตตสฺส หิ อญฺญถา;

เอตาทิโส วินาภาโว,

ปสฺส โลกสฺส ปริยายนฺติฯ

[สุลฺล สุตฺเต วุตฺตํฯ]

[12]

ยถาปิ เสลา วิปุลา,

นภํ อาหจฺจ ปจฺจตา;

สมนฺตา อนุปริ เยยฺยุํ,

นิปฺโปเถนฺตา จตุทฺทิสาฯ

[13]

เอวํ ชราจ มจฺจุจ,

อธิวตฺตนฺติ ปาณิเน;

ขตฺติเยพฺราหฺมเณ เวสฺเส,

สุทฺเท จณฺฑาล ปกฺกุเส;

นกิญฺจิ ปริวชฺเชติ,

สพฺพเมวา ภิมทฺทติฯ

[14]

น ตตฺถ หตฺถิ นํ ภุมฺมิ, น รถานํ นปตฺติยา;

น จาปิ มนฺตยุทฺเธน, สกฺกา เชตุํ ธเนนวาฯ

[15]

ตสฺมาหิ ปณฺฑิโต โปโส,

สมฺปสฺสํ อตฺถ มตฺตโน;

พุทฺเธ ธมฺเม จ สงฺเฆจ,

ธีโร สทฺทํ นิเวสเยฯ

[16]

โย ธมฺมจารี กาเยน, วาจาย อุท เจตสา;

อิเธวนํ ปสํสนฺติ, ปจฺจสคฺเค ปโมทตีติฯ

[ปพฺพตู มม สุตฺเต วุตฺตํฯ]

[17]

ยถา วาริวโห ปูโร, วเห รุกฺเข ปกูลเช;

เอวํ ชรามรเณน, วุยฺหนฺเต สพฺพ ปาณิโนฯ

[18]

ทหราปิ หิ มิยฺยนฺติ,

นราจ อถนาริโย;

ตตฺถ โก วิสาเสโปโส,

ทหโร มฺหีติชีวิเตฯ

[19]

สาย เมเก นิทิสฺสนฺติ, ปาโต ทิฏฺฐา พหุชฺชนา;

ปาโต เอเก นทิสฺสนฺติ, สายํ ทิฏฺฐา พหุชฺชนาฯ

[20]

อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว;

นหิ โน สงฺกรํ เตน, มหาเสนน มจฺจุนาติฯ

[ชาตเกสุวุตฺตํฯ]

[21]

นตฺเถตฺถญฺโญ นุสาสนฺโต, สยํวตฺตาน โมวท;

ชิเนริตา นุสาเรน, ภิกฺขุ สํสาร ภีรุโกฯ

[22]

อหิวาปิ มํ ฑํเสยฺย, อญฺเญปิ วิสธาริโน;

อปิยาปิจ ฆาเตยฺยุํ, อุปฺปชฺเชยฺยุํ รุชาปิเมฯ

[23]

มจฺจุเสนา วุธาสงฺขฺยา, พาหิรชฺฌตฺตุ ปทฺทวา;

เตหายุ ปีฬิตํเฉชฺชํ, มริสฺส มชฺชวา สุเวฯ

[24]

อฬกฺกา หิ ควาทีหิ, โจราทีหิ อรีหิปิ;

อภิณฺห สนฺนิปาเตหิ, รุชา ฉนวุตีหิปิฯ

[25]

พหูน มุปกาเรหิ, อนฺโนทกาทิเกหิปิ;

มริสฺสํ ปีฬิโต นิจฺจํ, นิรุชฺเฌยฺยายุ อชฺชวาฯ

[26]

พหฺวาวุเธ วิสชฺเชติ, นิลฺเลณํ มจฺจุนิทฺทโย;

วสนฺตํ ภวสงฺคาเม, นมุตฺโต โกจิ อาวุธา;

[27]

มหพฺพลา มหาปญฺญา, มหิทฺธิกา มหทฺธนา;

นมุตฺตา สมฺมาสมฺพุทฺโธ, สพฺพโลกาธิโป อปิ;

[28]

มยา สมา นวา วุทฺธา, ตทาวุเธหิ เต มตา;

ตถา หมฺปิ มริสฺสามิ, เลณํ ปุญฺญํว เม กตํฯ

[29]

ปถพฺยาปาทโย ธาตฺถู,

อาหารา โภชนาทโย;

สีตุณฺห มุตุนาเมตํ,

โทสา ปิตฺตเสมฺหานิลาฯ

[30]

ธาตฺวาหารุ ตุโทสานํ, สมตฺเต วายุ ติฏฺฐติ;

วิสเม ตงฺขณญฺเญว, เฉชฺช มปฺปํ ปราธินํฯ

[31]

ธาตฺวา หารุตุ โทสานํ, วิสมา สฺเวปฺยกลฺลโก;

อุสฺสาเห กลฺลกาเลว, กิํกเรยฺยอกลฺลโก;

[32]

อุปฺปชฺเชยฺยุํ รุชา สฺเวปิ, อสาโต ทุกฺขมา ขรา;

ปุเรตรํว อารพฺเภ, มาปจฺฉา อนุตาปนํฯ

[33]

สตฺตานํ นีจกมฺมานํ, สรโณปิ ภยงฺกโร;

นีจานีจํ นชานามิ, มรณาสนฺนตมฺปิจฯ

[34]

กมฺม ปีฬิต สตฺตานํ, ตงฺขณมฺปิ ภยุพฺภโว;

มเรยฺย มชฺชวา สฺเววา, นยุตฺโตว ปมชฺชิตุํฯ

[35]

ปุญฺญกฺขีณา ปชา ขิปฺปํ, อเหตุนาปิ นสฺสเย;

สุทฺธจิตฺโต มริสฺสามิ, น กิลิฏฺเฐน เจตสาฯ

[36]

อุปจฺเฉทาปิ เม สนฺติ, ภวาภวจิตา พหู;

เฉชฺชํ เตหายุ อชฺชาปิ, สาธฺวาสุมารเภ มตํ;

[37]

กมฺมา ปราธ สตฺตานํ, วินาเส ปจฺจุปฏฺฐิเต;

อนโย นยรูเปน, พุทฺธิมากมฺย ติฏฺฐติฯ

[38]

มรณาสนฺน ตญฺเญว, จินฺเตยฺย ปญฺญวา สโต;

เอวํ จินฺตยนฺโต สนฺโต, นปาปํ กตฺตุ มุสฺสเหฯ

[39]

มรณาสนฺน ตญฺเญว, จินฺเตยฺย พุทฺธสาวโก;

เอวํ จินฺตยนฺโต สนฺโต, กทาจิปิ อนุณฺณโตฯ

[40]

อทฺธาค มรณํ ปญฺโญ, ปุเรตรํว จินฺตเย;

กเร กาตพฺพ กมฺมญฺจ, เอวํ โส นานุโสจติฯ

[41]

มรณาสนฺน สญฺญี โส, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;

ปตฺเตปิ มรเณ กาเล, น สมฺมุฬฺโห นโสกวาฯ

[42]

มรณา สนฺนสญฺญี โส, โสเธติ อตฺตโน มลํ;

นิมฺมเลน จุโต ภิกฺขุ, นตฺเววา ปาย คามิโกฯ

[43]

สติ อาสนฺน มรเณ,

ทูรสญฺญี ปมาท วา;

โย กโรติ อกาตพฺพํ,

ตทา โส อติโสจติฯ

[44]

สติ อาสนฺนมรเณ, ทูรสญฺญี ปมาทวา;

อากิณฺโณ ปาปธมฺเมหิ, ปชฺฌายิ ทุมฺมโน ตทาฯ

[45]

สติ อาสนฺน มรเณ, ทุฏฺโฐ โทโสติ ถทฺธวา;

อภินนฺทติ สาเทติ, ตทาโส อติทุกฺขิโตฯ

[46]

สติ อาสนฺนมรเณ, ตุวฏํ น จิกิจฺฉติ;

สญฺจิจฺจาปตฺติ มาปนฺโน, ตทา โส ปริเทวติฯ

[47]

สติ อาสนฺน มรเณ, คิหีหิ นวเกหิจ;

สํสฏฺโฐ น นุโลเมหิ, สฺวติวสฺสุ มุโข ตทาฯ

[48]

สติ อาสนฺน มรเณ, กุหโก กุลทูสโก;

มิจฺฉาชีว สมาปนฺโน, ทุนฺนิมิตฺโตว โส จุโตฯ

[49]

สโสกี สหนนฺทีจ, ทุกฺเข ทุกฺโข สุเข สุโข;

คิหิกมฺเมสุ อุสฺสุกฺโก, ปสฺสํ คิชฺฌกูฏํ จุโตฯ

[50]

มริสฺสนฺติ อนาวชฺช, กิเลสาตุร ปีฬิโต;

กิมิขชฺชวโณ สาว, ภนฺโต กิํ สุคติํ วเชฯ

[51]

มริสฺสนฺติ อนาวชฺช, ธุรทฺวยํ น ปูรติ;

คนฺถํ วิปสฺสนํ ตนฺที, การุญฺโญเยว โส จุโตฯ

[52]

มริสฺสนฺติ อนาวชฺช, กิเลสานํ วสานุโค;

สมฺพุทฺธา-ณํ วีติกฺกนฺโต, การุญฺโญ นตฺถิ ตสฺสโมฯ

[53]

มริสฺสนฺติ อนาวชฺชํ, ธนเมสี อธมฺมโต;

ปุญฺเญ จินฺตาปิ นุปฺปชฺชิ, นิรยํ โส มนํ คโตฯ

[54]

มเรยฺยนฺติ อนาวชฺชํ, ธนํ จินิ อธมฺมโต;

จิตํ จิตํ อิเหเวตํ, ตสฺมิํคิทฺโธ ส เปตฺติโกฯ

[55]

อตฺถา เคเห นิวตฺตนฺเต, สุสาเน มิตฺตพนฺธวา;

สุกตํ ทุกฺกตํ กมฺมํ, คจฺฉนฺต มนุคจฺฉติฯ

[56]

มเรยฺยนฺติ อนาวชฺชํ, อิหตฺถํ วา นุยุญฺชติ;

สมฺปราย มนเปกฺโข, สุชุํ วา ปายคามิโกฯ

[57]

มเรยฺยนฺติ สมาวชฺช, ธมฺมโต ธน เมสติ;

ปุญฺญการี สุลทฺเธน, มรเณปิ ส โมทติฯ

[58]

ปญฺจสีล สทารกฺโข, ยถาพลญฺจ ทายโก;

กาเล อุโปสถาวาโส, โส นิจฺจํ สุคติํ วชฺเชฯ

[59]

โธวาปตฺติมลํ ขิปฺปํ, มจฺจุ อทฺธา คมิสฺสติ;

มิจฺฉาวิตกฺก มุจฺฉิชฺช, กร กาตพฺพภาวนํฯ

[60]

อติกฺกนฺตา พหู รตฺโย, เขเปตฺวา มม ชีวิตํ;

มนฺทายุนา ปมาเทน, ยุตฺโต วิหริตุํ กถํฯ

[61]

หาสนฺตํ นนฺทิ มตฺตานํ, มจฺจุสนฺธีหิ ตจฺฉเย;

กุจฺฉิ เมยฺยจุโต อชฺช, โก หาสนนฺทิตพฺพโกฯ

[62]

มจฺจุเสนาวุธา สงฺขฺยา, มรณาภิมุโข อหํ;

อจฺจายิตพฺพ กาโล ยํ, อิกฺขิตพฺพ มุทิกฺขตุฯ

[63]

ปุเรมรามิ ทฏฺฐพฺพํ,

ทกฺเขยฺยํ มจฺจุ เอสฺสติ;

อจฺจายิตพฺพ กาโล ยํ,

โนกาโส หาสตุฏฺฐิยาฯ

[64]

อากิณฺณมจฺจุเสนานํ , อชฺช สฺเววา วินาสินํ;

อทฺธา ปหาย คามีนํ, กิํ ปมาท วิหารินาฯ

[65]

ขณมตฺโตว ปจฺจกฺโข, อชฺช สฺเววา อติสฺสติ;

สมฺปราโย อติทีโฆ, ปรมฺปโร อนนฺติโกฯ

[66]

ขณมตฺโตว ปจฺจกฺโข, มจฺจุนา ตํ ชหิสฺสติ;

ปหาย คมนีเย-สฺมิํ, มหุสฺสาโห นิรตฺถโกฯ

[67]

สมฺปราโย อติทีโฆ, อปาเถยฺเย สุทุตฺตโร;

มหุสฺสาเหน กาตพฺโพ, ตทตฺโถ ทีฆทสฺสินาฯ

[68]

สทฺธา พนฺธตุ ปาเถยฺยํ, ตเทสนํ อิเหว หิ;

ภวนฺตเร นลพฺเภยฺย, อปาเถยฺย ติทุกฺขิโตฯ

[69]

สํสาร ตรณตฺถาย, มโหลุมฺปานิ พนฺธถ;

ภาวนา ทาน สีเลหิ, ติวิตฺติณฺโณ ภวณฺณโวฯ

[70]

ภุญฺชํ ภุญฺชํ ชนํ กาเม,

กาลากาลา-พุโธนฺตโก;

กนฺเตกนฺเตติ มํสาโส,

ปิวํปิวํว กํ มิคํฯ

[71]

กาเม กาเมสนาเยยฺย,

กาโลกาโล มเตฏฺฐิยา;

ปูเร ปูเรตพฺพํ ธมฺมํ,

อทฺธา อทฺธาน สํสรํฯ

[72]

มเรยฺยนฺติ อนุพฺพิคฺโค, ปาปกํ กตฺตุมุสฺสเห;

กเรยฺย หาสนนฺทิญฺจ, จาปลฺลญฺจ ปมาท วาฯ

[73]

มเรยฺยมิติ สํวิคฺโค, เลณเมว คเวสติ;

น หาสิ เนวนนฺทีจ, น จาปลฺโล กทาจิปิฯ

[74]

อจฺจุฏฺฐิต รุชคฺคีหิ, อจฺจายาเส ภยานเก;

โนสเธ มรณาสนฺเน, กตปุญฺญํว สาต-ทํฯ

[75]

ญาติสงฺฆา วิโยเชนฺตา, มรณนฺต ภุสาตุรา;

สพฺพํ ปหาย คนฺตาปิ, นนฺทิตพฺพานิ ปุญฺญิโนฯ

[76]

ปสฺสนฺตา สุนิมิตฺตานิ, ปากฏานิ สกมฺมุนา;

สุขนฺติ มรเณ กาเล, นุโมทนฺตา กตานิจฯ

[77]

สาต-ทาตานิ ปุญฺญานิ, เอวํ มหพฺภเย อปิ;

สุคติํ ลหุเนตานิ, กาตพฺพานิ ปุเรตรํฯ

[78]

เทวทูเต ปกาเสตฺวา, ยมปุฏฺโฐ สยํกตํ;

ปุญฺญํ สรติ เจ สตฺโต, ตเทว สุคติํ วเชฯ

[79]

ปาป กฑฺฒมฺปิ นิรเย, มนํ ทุกฺขคตํ ปชํ;

ทุกฺขา โมเจติ ยํปุญฺญํ, สทา กาตพฺพเมว ตํฯ

[80]

ปหายกํว ปุญฺญญฺหิ, ปหาตพฺพํว ปาปกํ;

ตํ ปทีปนฺธการํว, ทฺวยํ โอตฺวา ขุกํ วิยฯ

[81]

ญาติสงฺฆา วิโยเชนฺตา, มรณนฺต ภุสาตุรา;

สพฺพํ ปหาย คนฺตาโร, ภยานกานิ ปาปิโนฯ

[82]

ปสฺสนฺตา ทุนฺนิมิตฺตานิ, ปากฏานิ สกมฺมุนา;

มรเณ อติทุกฺขนฺติ, นุตาเปนฺตา กตานิจฯ

[83]

ปฏิปีฬานิ ปาปานิ, เอวํ มหพฺภเย สติ;

ทุคฺคติํ ลหุเนตานิ, ยุตฺโตว ปริวชฺชิตุํฯ

[84]

เทวทูเต ปกาเสตฺวา, ยมราเชน ปุจฺฉิโต;

ปมาทสฺสนฺติ จิกฺขนฺโต, มหคฺคิมฺหิ ตุรํ ปติฯ

[85]

ปุญฺญํ อกริวา มาวา, ยมราชินฺท ปุจฺฉิโต;

ปมาทสฺสนฺติ จิกฺขนฺโต, มหาทุกฺขํ ตุรํ คมิฯ

[86]

ปาปํ อกริวา มาวา, ปุจฺฉิโต ยมสามินา;

ปมาทสฺสนฺติ จิกฺขนฺโต, ตตฺตํ คุฬํ ตุรํ คิลิฯ

[87]

ชาตมตฺตา ติชิณฺณาจ, อาตุราจ มตา วุธา;

เทวทูเต อิเม ปญฺจ, ทิสฺวา สํวิคฺคตํ วเชฯ

[88]

โจทิตา เทวทูเตหิ, เย ปมชฺชนฺติ มานวา;

เต ทีฆรตฺตํ โสจนฺติ, หิน กายู ปคานราฯ

[89]

ธุรทฺวย มนารพฺภ, คิหิกมฺมาทิเก รโต;

กถํ คิชฺฌกูฏํ เสสํ, เปตาวาสํ อติสฺสติฯ

[90]

ปริยตฺติ มสิกฺขนฺโต,

นารทฺโธ ปฏิปตฺติยํ;

อลโส ทุพฺพิตกฺโก โส,

กิํ ตํเสลํ อติสฺสติฯ

[92]

โมจนตฺถาย ปพฺพชฺช, สํกิลิฏฺฐา ปมาทิโน;

สุคตฺยาปิจ เต ภฏฺฐา, อติทูราว มุตฺติโตฯ

[93]

สีทนฺเตว ชเล ขิตฺตา, สิลา มหาว ขุทฺทกา;

ปตนฺติ ขุทฺทเกนาปิ, อปายํ ปาป กมฺมุนาฯ

[94]

ปตนฺตา ขุทฺทเกเนว, พหูหิ ปุน ปีฬิตา;

โมกฺโขกาสํ นวินฺทนฺติ, ปาปํ ขุทฺทมฺปิ นาจเรฯ

[95]

เชคุจฺฉิตฺถูทราคมฺม , ปุนาปิ ตตฺถ นิจฺจคู;

ทุกฺขาติ ทุกฺข สํกิณฺโณ, หฏฺฐุํ ตุฏฺฐุํ นสกฺกุเณฯ

[96]

อติพฺยาปิคุโณ ปุญฺโญ,

มหายโส สิรินฺธโร;

กุจฺฉิยํ เรตสิ วาโส,

อตีว ลชฺชิตพฺพโกฯ

[97]

มจฺจุทุกฺขํ ขณํเยว, อติทุกฺขํ ตทุตฺตริ;

มาตุคามุทเร สนฺธิ, ปติฏฺฐานํ ภยานกํฯ

[98]

มจฺจุทุกฺขํ ขณํเยว, อติทุกฺขํ จิรตฺตนํ;

อาม ปกฺกนฺตเร สนฺธิ, ปติฏฺฐานํ ภยานกํฯ

[99]

ทุคฺคตฺยํฐาตุ ตํทุกฺขํ, สุณ อุจฺจกุเลอปิ;

กุจฺฉิยํ อติสมฺพาเธ, ชลาพุมฺหิ ชิคุจฺฉิเตฯ

[100]

มิฬฺห เสมฺหาทิ สํกิณฺเณ, อติ ทุคฺคนฺธ วาสิเต;

คูถกูเป กิมีวิย, ตเมชา มูลกมฺมโตฯ

[101]

ปรมาณุกาโย ฐาติ, ทุกฺขี เนรยิโก วิย;

ธุวาตุโร สุขามิสฺโส, อาม ปกฺกาสยนฺตเร;

[102]

เวทนฏฺโฏว สํวฑฺโฒ, อจิตฺโตวิย นิจฺจโล;

ทสมาสนฺตเร กจฺเจ, พหู มรนฺติ ปาณิโนฯ

[103]

ปริปกฺโก ปมุญฺโฉ โส,

อติสมฺพาธ โยนิโต;

มลากิณฺเณน คตฺเตน,

อจฺจายาโส วิชายติฯ

[104]

เอวํ มจฺจุญฺจ สนฺธิญฺจ, วิชายนญฺจ เภรวํ;

ปสฺสํ นิพฺพินฺทนฺโต สนฺโต, วิรชฺเชยฺย ภวนฺทุเกฯ

[105]

เอวํ มจฺจุญฺจ สนฺทิญฺจ, อนุสฺสร มภิณฺหโส;

ราชเสฏฺฐิ ภวาทิมฺปิ, นอิจฺเฉยฺย ตทนฺวิตํฯ

[106]

ภเว ทุกฺข มจินฺเตตฺวา, ภวาสาย ปวตฺติตํ;

ปุญฺญํ ปุนปฺปุนํ เทติ, สนฺธิํ น นิพฺพุติํ วรํฯ

[107]

ภเว ทุกฺขํ วิภายิตฺวา, นิพฺพินฺเทน ปวตฺติตํ;

ปุญฺญํ ภว มติกฺกมฺม, นิพฺพานํ เทติ นิพฺพุติํฯ

[108]

ภเว ทุกฺขํ สริตฺวาน, มจฺจุสนฺธิ สยาทิกํ;

ติภเวสุ วิรชฺเชยฺยา, ทิตฺต เคเหว สามิโกฯ

[109]

สนฺโต ปุญฺญานิ กโรนฺโต, สนฺธิทุกฺข มนุสฺสรํ;

นิพฺพินฺท ยุตฺต จิตฺเตน, วชฺเชยฺย ภวสาต โตฯ

[110]

ปุญฺญ นิพฺพตฺต ฐาเนปิ, เชคุจฺเฉ สนฺธิสมฺภโว;

ภว สาต วสา ตสฺมา, ธีโร ตํ ลคฺคนํ จเชฯ

3. อสุภภาวนา นิทฺเทส

[1]

สิริมํ คณิกํ ทิสฺวา, ทเมตุํ รตฺตเจตสํ;

ทสฺเสตฺวา มตสารีรํ, ตสฺสา ชิโน อิทํ พฺรวิฯ

[2]