พาลทุชฺชนกณฺฑ

[206]

กายทุจฺจริตาทีหิ , สมฺปนฺโน ปาปมานุโช;

พาโลติ โลกนาเถน, กิตฺติโต ธมฺมสามินาฯ

[207]

ทุจินฺติตจินฺตี เจว, ทุพฺภาสิตภาสีปิ จ;

ทุกฺกฏกมฺมการี จ, ปาปโก พาลมานุโชฯ

[208]

อติปิโย น กาตพฺโพ, ขโล โกตุหลํ กโร;

สิรสา วหมาโนปิ, อฑฺฒปูโร ฆโฏ ยถาฯ

[209]

สปฺโป ทุฏฺโฐ ขโล ทุฏฺโฐ, สปฺปา ทุฏฺฐตโร ขโล;

มนฺโตสเธหิ ตํ สปฺปํ, ขลํ เกนุปสมฺมติฯ

[210]

โย พาโล มญฺญติ พาลฺยํ, ปณฺฑิโต วาปิ เตนโส;

พาโล จ ปณฺฑิตมานี, ส เว พาโลติ วุจฺจติฯ

[211]

มธูว มญฺญติ พาโล, ยาว ปาปํ น ปจฺจติ;

ยทา จ ปจฺจติ ปาปํ, อถ ทุกฺขํ นิคจฺฉติฯ

[212]

น สาธุ พลวา พาโล, สาหสา วินฺทเต ธนํ;

กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโญ, นิรยํ โสปปชฺชติฯ

[213]

ฆเร ทุฏฺโฐ มูสิโก จ, วเน ทุฏฺโฐ จ วานโร;

สกุเณ จ ทุฏฺโฐ กาโก, นเรทุฏฺโฐ จ พฺราหฺมโณฯ

[214]

ทีฆา ชาครโต รตฺติ, ทีฆํ สนฺตสฺส โยชนํ;

ทีโฆ พาลานสํสาโร, สทฺธมฺมํ อวิชานตํฯ

[215]

ติลมตฺตํ ปเรสญฺจ, อปฺปโทสญฺจ ปสฺสติ;

นาฬิเกรมฺปิ สโทสํ, ขลชาโต น ปสฺสติฯ

[216]

นตฺตโทสํ ปเร ชญฺญา, ชญฺญา โทสํ ปรสฺสตุ;

คุยฺโห กุมฺมาว องฺคานิ, ปรโทสญฺจ ลกฺขเยฯ

[217]

ลุทฺธํ อตฺเถน คณฺเหยฺย, ถทฺธํ อญฺชลิกมฺมุนา;

ฉนฺทานุวตฺติยา มูฬฺหํ, ยถาภูเตน ปณฺฑิตํฯ

[218]

ยถา อุทุมฺพรปกฺกา, พหิ รตฺตกา เอว จ;

อนฺโตกิมิล สมฺปุณฺณา, เอวํ ทุชฺชนหทยาฯ

[219]

ยาวชีวมฺปิ เจ พาโล, ปณฺฑิตํ ปยิรุปาสติ;

น โส ธมฺมํ วิชานาติ, ทพฺพี สูปรสํ ยถาฯ

[220]

จรญฺเจ นาธิคจฺเฉยฺย, เสยฺยํ สทิสมตฺตโน;

เอกจริยํ ทฬฺหํ กยิรา, นตฺถิ พาเล สหายตาฯ

[221]

อชาตมตมูฬฺหานํ , วรมาทโย น จนฺติโม;

สกิํ ทุกฺขกราวาท-โยนฺติโม ตุ ปเท ปเทฯ

[222]

ทุชฺชเนน สมํ เวรํ, สขฺยญฺจาปิ น การเย;

อุณฺโห ทหติ จงฺคาโร, สีโต กณฺหายเต กรํฯ

[223]

ทุชฺชโน ปิยวาที จ, เนตํ วิสฺสาสการณํ;

มธุ ติฏฺฐติ ชิวฺหคฺเค, หทเย หลาหลํ วิสํฯ

[224]

ทุชฺชโน ปริหาตพฺโพ, วิชฺชายาลงฺกโตปิ จ;

มณินา ภูสิโต สปฺโป, กิเมโส น ภยงฺกโรฯ

[225]

นาฬิเกรสมาการา, ทิสฺสนฺเตปิ หิ สชฺชนา;

อญฺเญ พทริกาการา, พหิเรว มโนหราฯ

ยถาปิ ปน สปกฺกา, พหิ กณฺฏกเมว จ;

อนฺโต อมตสมฺปุณฺณา, เอวํ สุชนหทยาฯ

ยถา อุทุมฺพรปกฺกา, พหิ รตฺตกเมว จ;

เอวํ กิมิลสมฺปุณา, เอวํ ทุชฺชนหทยาฯ

[226]

โทสภีโต อนารมฺโภ, ตํ กา ปุริสลกฺขณํ;

โกหฺยชิณฺณภยา นนุ, โภชนํ ปริหียเตฯ

[227]

ปโยปานํ ภุชงฺคานํ, เกวลํ วิสวฑฺฒนํ;

อุปเทโส หิ มูฬฺหานํ, ปโกปาย น สนฺติยาฯ

[228]

น ฐาตพฺพํ น คนฺตพฺพํ, ทุชฺชเนน สมํ กฺวจิ;

ทุชฺชโน หิ ทุกฺขํ เทติ, น โส สุขํ กทาจิปิฯ

[229]

อพทฺธา ตตฺถ พชฺฌนฺติ, ยตฺถ พาลา ปภาสเร;

พทฺธาปิ ตตฺถ มุจฺจนฺติ, ยตฺถ ธีรา ปภาสเรฯ

[230]

ปริตฺตํ ทารุมารุยฺห, ยถา สีเท มหณฺณเว;

เอวํ กุสิตมาคมฺม, สาธุ ชีวิปิ สีทติ;

ตสฺมา ตํ ปริวชฺเชยฺย, กุสีตํ หีนวีริยํฯ

[231]

สทฺธาสีลาทิสมฺปนฺโน , สุมิตฺโต สาธุมานุโส;

ตาทิสํ มิตฺตํ เสเวยฺย, วุทฺธิกาโม วิจกฺขโณฯ

[232]

ทานาทิคุณเสฏฺเฐหิ, มิทิตพฺโพ มิตฺโต หิ โข;

ตาทิสํ อวงฺเกเนว, มนสา ภเชยฺย สุธีฯ

[333]

หิตกฺกโร ปโร พนฺธุ, พนฺธุปิ อหิโต ปโร;

อหิโต เทหโช พฺยาธิ, หิตํ อรญฺญโมสธํฯ

[234]

ปโรกฺเข กิจฺจหนฺตารํ, ปจฺจกฺเข ปิยวาทินํ;

วชฺชเย ตาทิสํ มิตฺตํ, วิสกุมฺภํ ปโยมุขํฯ

[135]

ธนหีเน จเช มิตฺโต, ปุตฺตทารา สโหทรา;

ธนวนฺเตว เสวนฺติ, ธนํ โลเก มหาสขาฯ

[236]

ชานิยา เปสเน ภจฺเจ, พนฺธเว พฺยสนาคเม;

มิตฺตญฺจ อาปทิกาเล, ภริยญฺจ วิภวกฺขเยฯ

[237]

อุสฺสเว พฺยสเน เจว, ทุพฺภิกฺเข สตฺตุวิคฺคเห;

ราชทฺวาเร สุสาเน จ, โย ติฏฺฐติ โส พนฺธวาฯ

[238]

น 2 วิสฺสเส อมิตฺตสฺส, มิตฺตญฺจาปิ น วิสฺสเส;

กทาจิ กุปิเต มิตฺเต, สพฺพโทสํ ปกาสติฯ

[239]

มาตา มิตฺตํ ปิตา เจติ, สภาวา ตํ ตยํ หิตํ;

กมฺมกรณโต จญฺเญ, ภวนฺติ หิตพุทฺธิโยฯ

[240]

อาปทาสุ มิตฺตํ ชญฺญา, ยุทฺเธ สูรํ อิเณ สุจิํ;

ภริยํ ขีเณสุ วิตฺเตสุ, พฺยสเนสุ จ พนฺธวํฯ

[241]

สกิํ ทุฏฺฐญฺจ โย มิตฺตํ, ปุน สนฺธาตุมิจฺฉติ;

ส มจฺจุมุปคณฺหาติ, คพฺภํ อสฺสตรี ยถาฯ

[242]

อิณเสโส อคฺคิเสโส, โรคเสโส ตเถว จ;

ปุนปฺปุนํ วิวฑฺฒนฺติ, ตสฺมา เสสํ น การเยฯ

[243]

ปทุมํว มุขํ ยสฺส, วาจา จนฺทนสีตลา;

ตาทิสํ โน ปเสเวยฺย, หทเย ตุ หลาหลํฯ

[244]

น เสเว ผรุสํ สามิํ, น จ เสเวยฺย มจฺฉริํ;

ตโต อปคฺคณฺห สามิํ, เนว นิคฺคหิตํ ตโตฯ

[245]

กุเทสญฺจ กุมิตฺตญฺจ, กุกุลญฺจ กุพนฺธวํ;

กุทารญฺจ กุทาสญฺจ, ทูรโต ปริวชฺชเยฯ

[246]

สีตวาโจ พหุมิตฺโต, ผรุโส อปฺปมิตฺตโก;

อุปมา เอตฺถ ญาตพฺพา, สูริยจนฺทราชูนํฯ

[247]

อหิตา ปฏิเสโธ จ, หิเตสุ จ ปโยชนํ;

พฺยสเน อปริจฺจาโค, อิติทํ มิตฺตลกฺขณํฯ

[248]

ปิโย ครุ ภาวนีโย, วตฺตา จ วจนกฺขโม;

คมฺภีรญฺจ กถํ กตฺตา, โน จฏฺฐาเน นิโยชโก;

ตาทิสํ มิตฺตํ เสเวยฺย, ภูติกาโม วิจกฺขโณฯ

ปิโย ครุ ภาว นีโย, วตฺตา จ วจนกฺขโม;

คมฺภิรญฺจ กถํ กตฺตา, โน จฏฺฐาเน นิโยชโกฯ

ยมฺหิ เอตานิ ฐานานิ, สํวิชฺชนฺติธ ปุคฺคเล;

โส มิตฺโต มิตฺตกาเมน, อตฺถกามานุกมฺปโต;

อปิ นาสิยมาเนน, ภชิตพฺโพ ตถาวิโธฯ

[249]

โอรสํ กตสมฺพนฺธํ, ตถา วํสกฺกมาคตํ;

รกฺขโก พฺยสเนหิ, มิตฺตํ เญยฺยํ จตุพฺพิธํฯ

[250]

ปิโย ครุ ภาวนิโย, วตฺตา จ วจนกฺขโม;

คมฺภิรญฺจ กถํ กตฺตา, น จฏฺฐาเน นิโยชโก;

ตํ มิตฺตํ มิตฺตกาเมน, ยาวชีวมฺปิ เสวิยํฯ

ปิโย ครุ ภาวนีโย, วตฺตา จ วจนกฺขโม;

คมฺภิรญฺจ กถํ กตฺตา, โน จฏฺฐาเน นิโยชโก;

ตาทิสํ มิตฺตํ เสเวยฺย, ภูติกาโม วิจกฺขโณฯ

ราชกณฺฑ

[251]

มหาชนํ โย รญฺเชติ, จตูหิปิ วตฺถูหิ วา;

ราชาติ วุจฺจเต โลเก, อิติ สลฺลกฺขเย วิทฺวาฯ

[252]

ทานญฺจ อตฺถจริยา, ปิยวาจา อตฺตสมํ;

สงฺคหา จตุโร อิเม, มุนินฺเทน ปกาสิตาฯ