เมนู

อิตฺถิกถา

[198]

นมาตรา ธีตุยา วาปิ,

ภคีนิยา วิจกฺขโณ;

นวิวิตฺตาสเน มนฺเต,

นารี มายาวินีนนุฯ

[199]

วิชฺชุตานญฺจ โลลตฺตํ,

สตฺถานญฺจติติกฺขณํ;

สีฆตํ วายุเตชานํ,

อนุกุพฺพนฺติ นาริโยฯ

[200]

ทฺวิคุโณ ถีน มาหาโร,

พุทฺธิจาปิ จตุคฺคุโณ;

ฉคุโณ โหติ วายาโม,

กาโมตฺว ฏฺฐ คุโณภเวฯ

[201]

เอกเมกายอิตฺถียา,

อฏฺฐฏฺฐปติโน สิยุํ;

สูราจ พลวนฺโตจ,

สพฺพากามรสาหรา;

กเรยฺย นวเม ฉนฺทํ,

อุนฺนตฺตา หิ นปูรติฯ

[202]

ลปนฺติ สทฺธิมญฺเญน,

ปสฺสนฺตญฺญํ สวิพฺภมา;

จิตฺตกํ จินฺตยนฺตญฺญํ,

นารีนํนาม โก ปิโยฯ

[203]

ชิวฺหาสหสฺสิโก โย หิ,

ชีเว วสฺสสตํ นโร;

เตน นิกมฺมุโน วุตฺโต,

ถีโทโส กิํขยํคโตฯ

[204]

อคฺคิ อาโป ถิโย มุฬฺโห,

สปฺโป ราชกุลานิจ;

ปยตนาปคนฺตพฺโพ,

มจฺจุปาณหรานิติฯ

[205]

อิตฺถีนํ ทุชฺชนา นญฺจ,

วิสาโสโนปปชฺชเต;

วีสสฺส สิงฺคิโน โรค,

นทีราชกุลสฺสจฯ

[206]

สตฺถํ สุนิจฺฉิตมตีปิ วิจินฺตนียํ,

สฺวาราธิโตปฺย วนิโป ปริสงฺกนีโย;

หตฺถงฺคตาปิ ยุวตีปริรกฺขนียา,

สตฺถาวนีปยุวตีสุ กุโตวสิตฺถํฯ

[207]

อยุตฺตกมฺมารทฺธนํ วิโรโธ,

สงฺฆสฺส ยุทฺธญฺจ มหาพเลหิ;

วิสฺสาสกมฺมํ ปมาทาสุ นิจฺจํ,

ทฺวารานิมจฺจุสฺส วทนฺติ ปญฺญาฯ

[208]

วาตํ ชาเลน นโร ปรามเส,

โอสิญฺเจ สาครํ เอกปาณินา;

สเกนตาเลน ชเนยฺย โฆสํ,

โย สพฺพภาวํ ปมทาสุ โอสเชฯ

[209]

อิตฺถีปิ หิ เอกจฺจิยา,

เสยฺยา วุตฺตาว มุนินา;

ภณฺฑาน มุตฺตมํ อิตฺถี,

อคฺคุปฏฺฐายิกาติจฯ

[210]

โย นํ ภรติ สพฺพทา,

นิจฺจํ อาตาปิ อุสฺสุโก;

สพฺพกามหรํ โปสํ,

ภตฺตารํ นาติมญฺญติฯ

[211]

นาจาปิ โสตฺถิ ภตฺตารํ,

อิสฺสาจาเรน โรสเย;

ภตฺตุจ ครุโนสพฺเพ,

ปฏิปูเชติ ปณฺฑิโตฯ

[212]

อุฏฺฐายิกา อนาลาสา,

สงฺคหิตปริชฺชนา;

ภตฺตุ มนาปํ จรติ,

ภตฺตกํ อนุรกฺขติฯ

[213]

เอวํ วตฺตติ ยานารี,

ภตฺตุฉนฺทวสานุคา;

มนาปานาม เตเทวา,

ยตฺถ สา อุปปชฺชติฯ

[214]

โกกิลานํ สโร รูปํ,

นารีรูปํ ปติพฺพตํ;

วิชฺชา รูป มรูปานํ,

ขมา รูปํ ตปสฺสีนํฯ

[215]

อาเนย กุลชํ ปญฺโญ,

วิรูปมปิ กญฺญกํ;

หีนายปิ สุรูปาย,

วิวาหํสทิสํ กเรฯ

[216]

วิสมฺหามตมาเทยฺย ,

อมชฺชมฺหาปิกญฺจนํ;

นิจมฺหาปฺยุตฺตมาวิชฺชา,

รตนิตฺถีปิทุกุลาฯ

[217]

พาลิตฺถี มกฺขิกาตุณฺฑํ,

อิสีนญฺจ กมณฺฑลุํ;

เสตมฺพุ ผลํ ตมฺพุลํ,

โนจฺฉิฏฺฐมุปชายเตฯ

[218]

พาลกฺโก ปณฺณธูโมจ,

วุทฺธิตฺถี ปลฺลโลทกํ;

อายุกฺขยกรํ นิจฺจํ,

รตฺโตจ ทธิโภชนํฯ

[219]

ถิโย เสเวยฺย นจฺจนฺตํ,

สาทุํ ภุญฺเชยฺยนาหิตํ;

ปูชเย มานเย วุทฺเธ,

คุรุํ มายาย โนภเชฯ

[220]

อาจาโร กุล มาขฺยาติ,

เทส มาขฺยาติ ภาสิตํ;

สมฺภโว เปม มาขฺยาติ,

เทห มาขฺยาติโภชนํฯ

[221]

เทหีติวจนาทฺวารา ,

เทหฏฺฐาปญฺจเทวตา;

สชฺช นิยนฺติ ธี กิตฺติ,

หิรี สิรี มตีปิจฯ

[222]

เทหีติวจนํ ทุกฺขํ,

นตฺถีติวจนํ ตถา;

วากฺยํเทหีตินตฺถีติ,

มาภเวยฺย ภเวภเวฯ

[223]

โพธยนฺติ นยาจนฺติ,

เทหีติ ปจฺฉิมาชนา;

ปสฺส วตฺถุมทานสฺส,

มาภวตูติ อีทิโสฯ

[224]

มหา อตฺยปฺปกํ ยาติ,

นิคุเณ คุณวาปิห;

อฏฺฐานฏฺเฐยฺยภาเวน,

คชินฺโทอิว ทพฺพเกฯ

[225]

มหนฺตํ นิสฺสยํกตฺวา,

ขุทฺโทปฺยติมหา ภเว;

เหมปพฺพตมาปชฺช,

โสวณฺณากิร ปกฺขิโนฯ

[226]

พหูน มปฺปสารานํ,

เอกิภาโว หิทุชฺชโย;

ติเณน วฏฺฏเต รชฺชุ,

ตาย นาโคปิ พนฺธเตฯ

[227]

อสหาโย สมตฺโถปิ,

เตชสิ กิํ กริสฺสติ;

นิวาตสณฺฐิโต อคฺคิ,

สยเมวูปสมฺมติฯ

[228]

ขนฺตุํ ตปนโชเตโช,

สกฺกาโหติ น วณฺณโช;

ภูปาทีหิ กโตทณฺโฑ,

สกฺกาโหติ น ภจฺจโชฯ

[229]

ถีสํสคฺเค กุโตสุทฺโธ,

มํสภกฺเข กุโตทยา;

สุราปาเณ กุโตสจฺจํ,

ปโกธมฺหิ กุโตตโปฯ

[230]

ถียา คุยฺหํ นสํเสยฺย,

อมิตฺตสฺสจ ปณฺฑิโต;

โยจา มิสฺเสน สํหีโร,

หทยตฺเถโน โยนโรฯ

[231]

คุยฺหมตฺถ

สมฺโพธยติ โยนโร;

มนฺตเภทภยา ตสฺส,

ทาสภูโต ติติกฺขติฯ

[232]

วเห อมิตฺต ขนฺเธน,

ยาวกาเล อนาคเต;

ตมฺเหว จาคเต กาเล,

ภินฺเท ฆฏมิ วุปฺปเลฯ

[233]

ขลํ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ,

คนฺตฺวาจสฺส อภิกฺขณํ;

มิตํ ธญฺญํ นิธาเปยฺย,

มิตญฺจ ปาจเย ฆเรฯ

[234]

โกธํ โลภํ มทํ มานํ,

ตนฺทิํ มิสฺสํ ปมตฺตกํ;

โสณฺฐํนิทฺธาลุกํ มกฺขํ,

มจฺเฉรญฺจ ชเห พุโธฯ

[235]

โกโธ อพฺภนฺตเร ชาโต,

ธูวํ นาเสติ โกธนํ;

วตฺถาลงฺการปุณฺณายํ,

มญฺชูสายํ สิขียถาฯ

[236]

อุปฺปชฺชเต สเจ โกโธ;

อาวชฺเช กกจูปมํ;

อุปฺปชฺเช เจ รเส ตณฺหา,

ปุตฺตมํสูปมํ สเรฯ

[237]

คุณ มทฺธิสมํ มกฺเข,

ปเรน กลเห สติ;

อทฺธิสมํ ปกาเสติ,

อณุมตฺตํววชฺชกํฯ

[238]

ตสฺเสว เตน ปาปีโย,

โย กุทฺธํ ปฏิกุชฺฌติ;

กุทฺธ มปฏิกุชฺฌนฺโต,

สงฺคามํ เชติ ทุชฺชยํฯ

[239]

ราโคนาม มโนสลฺลํ,

คุณตฺถวรตกฺกโร;

ราหุ วิชฺชาสสงฺกสฺส,

ตโปธนหุตาสโนฯ

[240]

ปมาโท ชายเต มทา,

ปมาทา ชายเต ขโย;

ขยา ปโทสา ชายนฺติ,

มทํ กิํ นชเห พุโธฯ

[241]

นมนฺติ ผลิโนรุกฺขา,

นมนฺติ วิพุธาชนา;

สุกฺขกฏฺฐญฺจ มุฬฺโหจ,

ภิชฺชเตว นนมนฺติฯ

[242]

ฐาเน วุทฺธาน โมกาสํ,

ทเท วุทฺธาปจายิโก;

นนุ ตาโล อชีโวปิ,

สมีป ญฺเญ ปโรนโตฯ

[243]

ครุกาตพฺพโปเสสุ,

นิจฺจวุตฺติํ กโรติ โย;

นิจตฺตํ โส ปหนฺตาน,

อุตฺตมตฺเต ปติฏฺฐติฯ

[244]

ยตฺถ โปสํ นชานนฺติ,

ชาติยา วินเยน วา;

น ตตฺถ มานํ กริยา,

วส มญฺญาตเกชเนฯ

[245]

อญฺญาตวาสํ วสตา,

ชาตเวทสเมนาปิ;

ขมิตพฺพํ สปญฺเญน,

อปิ ทาสสฺส ตชฺชิตํฯ

[246]

ธนธญฺญาปโยเคสุ,

ตถา วิชฺชาคเมสุจ;

ทูเตจ พฺยวหาเรจ,

จตฺตลชฺโช สทา ภเวฯ

[247]

นหิ โกจิ กเต กิจฺเจ,

กตฺตารํ สมฺมเปกฺขเต;

ตสฺมา สพฺพานิกมฺมานิ,

สาวเสสานิ การเยฯ

[248]

อิณเสโส อคฺคิเสโส,

สตฺตุเสโส ตโยอิเม;

ปุนปฺปุนํปิ วฑฺฒนฺติ,

ตสฺมา เสสํ นการเยฯ

[249]

นตฺถิ วิชฺชาสมํ วิตฺตํ,

นตฺถิ พฺยาธิสโม ริปุ;

นตฺถิ อตฺตสมํ เปมํ,

นตฺถิ กมฺมปรํ พลํฯ

[250]

อตฺตนา กุรุเต ลกฺขี,

อลกฺขีจาปิ อตฺตนา;

นหิ ลกฺขี อลกฺขีจ,

อญฺโญ อญฺญสฺส กุรุเตฯ

[251]

สยํ อายํ วยํ รญฺญา,

สยํ ชญฺญา กตากตํ;

อตฺตนาว ภวกฺเขยฺย,

กตานิ อกตานิจฯ

[252]

อุปการํ หิเตเนว,

สตฺตุนา สตฺตุ มุทฺธเร;

ปาทลคฺคํ กรฏฺเฐน,

กณฺฏเกน กณฺฏกํฯ

[253]

นเม นมนฺตสฺส ภเช ภชนฺตํ,

กิจฺจานิ กฺรุปสฺส กเรยฺย กิจฺจํ;

นา นตฺถกามสฺส กเรยฺย อตฺถํ,

อสมฺภชนฺตํปิ นสมฺภเชยฺยฯ

[254]

จเช จชนฺตํ นวตํ กริยา,

อเปตจิตฺเตน นสมฺภเชยฺย;

ทิโช ทุมํ ขีณผล มญตฺวา,

อญฺญํ สเปกฺเขยฺย มหาติ โลโกฯ