เมนู

8. คูถภาณีสุตฺตํ

[28] ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํ ฯ กตเม ตโย? คูถภาณี, ปุปฺผภาณี, มธุภาณีฯ กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล คูถภาณี? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา [สภาคโต วา ปริสาคโต วา (สฺยา. กํ.)] ญาติมชฺฌคโต วา ปูคมชฺฌคโต วา ราชกุลมชฺฌคโต วา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโฐ – ‘เอหมฺโภ ปุริส, ยํ ชานาสิ ตํ วเทหี’ติฯ โส อชานํ วา อาห ‘ชานามี’ติ, ชานํ วา อาห ‘น ชานามี’ติ, อปสฺสํ วา อาห ‘ปสฺสามี’ติ, ปสฺสํ วา อาห ‘น ปสฺสามี’ติ [ม. นิ. 1.440; ปุ. ป. 91]; อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล คูถภาณีฯ

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ปุปฺผภาณี? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคโต วา ปูคมชฺฌคโต วา ราชกุลมชฺฌคโต วา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโฐ – ‘เอหมฺโภ ปุริส, ยํ ปชานาสิ ตํ วเทหี’ติ, โส อชานํ วา อาห ‘น ชานามี’ติ, ชานํ วา อาห ‘ชานามี’ติ, อปสฺสํ วา อาห ‘น ปสฺสามี’ติ, ปสฺสํ วา อาห ‘ปสฺสามี’ติ; อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา น สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ปุปฺผภาณีฯ

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล มธุภาณี? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ; ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนียา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปิํ วาจํ ภาสิตา โหติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล มธุภาณีฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติฯ อฏฺฐมํฯ

9. อนฺธสุตฺตํ

[29] ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? อนฺโธ, เอกจกฺขุ, ทฺวิจกฺขุฯ กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนฺโธ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ตถารูปํ จกฺขุ น โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา อนธิคตํ วา โภคํ อธิคจฺเฉยฺย อธิคตํ วา โภคํ ผาติํ กเรยฺย [ผาติกเรยฺย (สี.)]; ตถารูปมฺปิสฺส จกฺขุ น โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา กุสลากุสเล ธมฺเม ชาเนยฺย, สาวชฺชานวชฺเช ธมฺเม ชาเนยฺย, หีนปฺปณีเต ธมฺเม ชาเนยฺย, กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเค ธมฺเม ชาเนยฺยฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนฺโธฯ