เมนู

4. อุปฺปาทาสุตฺตํ

[137] ‘‘อุปฺปาทา วา, ภิกฺขเว, ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ, ฐิตาว สา ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตาฯ สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาฯ ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติฯ อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญาเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ – ‘สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา’ติฯ อุปฺปาทา วา, ภิกฺขเว, ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ ฐิตาว สา ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตาฯ สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาฯ ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติฯ อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญาเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ – ‘สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขา’ติฯ อุปฺปาทา วา, ภิกฺขเว, ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ ฐิตาว สา ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตาฯ สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตาฯ ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติฯ อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญาเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ – ‘สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา’’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. เกสกมฺพลสุตฺตํ

[138] ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยานิ กานิจิ ตนฺตาวุตานํ วตฺถานํ, เกสกมฺพโล เตสํ ปฏิกิฏฺโฐ อกฺขายติฯ เกสกมฺพโล, ภิกฺขเว, สีเต สีโต, อุณฺเห อุณฺโห, ทุพฺพณฺโณ, ทุคฺคนฺโธ, ทุกฺขสมฺผสฺโสฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ยานิ กานิจิ ปุถุสมณพฺราหฺมณวาทานํ [สมณปฺปวาทานํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] มกฺขลิวาโท เตสํ ปฏิกิฏฺโฐ อกฺขายติฯ

‘‘มกฺขลิ, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส เอวํวาที เอวํทิฏฺฐิ – ‘นตฺถิ กมฺมํ, นตฺถิ กิริยํ, นตฺถิ วีริย’นฺติฯ เยปิ เต, ภิกฺขเว, อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา, เตปิ ภควนฺโต กมฺมวาทา เจว อเหสุํ กิริยวาทา จ วีริยวาทา จฯ เตปิ, ภิกฺขเว, มกฺขลิ โมฆปุริโส ปฏิพาหติ – ‘นตฺถิ กมฺมํ, นตฺถิ กิริยํ, นตฺถิ วีริย’นฺติฯ เยปิ เต, ภิกฺขเว, ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา, เตปิ ภควนฺโต กมฺมวาทา เจว ภวิสฺสนฺติ กิริยวาทา จ วีริยวาทา จฯ เตปิ, ภิกฺขเว, มกฺขลิ โมฆปุริโส ปฏิพาหติ – ‘นตฺถิ กมฺมํ, นตฺถิ กิริยํ, นตฺถิ วีริย’นฺติฯ อหมฺปิ, ภิกฺขเว, เอตรหิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ กมฺมวาโท เจว กิริยวาโท จ วีริยวาโท จฯ มมฺปิ, ภิกฺขเว, มกฺขลิ โมฆปุริโส ปฏิพาหติ – ‘นตฺถิ กมฺมํ, นตฺถิ กิริยํ, นตฺถิ วีริย’’’นฺติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, นทีมุเข ขิปฺปํ อุฑฺเฑยฺย [โอฑฺเฑยฺย (สี.)] พหูนํ [พหุนฺนํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] มจฺฉานํ อหิตาย ทุกฺขาย อนยาย พฺยสนาย; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, มกฺขลิ โมฆปุริโส มนุสฺสขิปฺปํ มญฺเญ โลเก อุปฺปนฺโน พหูนํ สตฺตานํ อหิตาย ทุกฺขาย อนยาย พฺยสนายา’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. สมฺปทาสุตฺตํ

[139] ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทาฯ กตมา ติสฺโส? สทฺธาสมฺปทา, สีลสมฺปทา, ปญฺญาสมฺปทา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส สมฺปทา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. วุทฺธิสุตฺตํ

[140] ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วุทฺธิโยฯ กตมา ติสฺโส? สทฺธาวุทฺธิ, สีลวุทฺธิ, ปญฺญาวุทฺธิ – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส วุทฺธิโย’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. อสฺสขฬุงฺกสุตฺตํ

[141] ‘‘ตโย จ, ภิกฺขเว, อสฺสขฬุงฺเก เทเสสฺสามิ ตโย จ ปุริสขฬุงฺเกฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ตโย อสฺสขฬุงฺกา? อิธ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน โหติ; น วณฺณสมฺปนฺโน, น อาโรหปริณาหสมฺปนฺโนฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน จ โหติ วณฺณสมฺปนฺโน จ; น อาโรหปริณาหสมฺปนฺโนฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน จ โหติ วณฺณสมฺปนฺโน จ อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย อสฺสขฬุงฺกาฯ

‘‘กตเม จ, ภิกฺขเว, ตโย ปุริสขฬุงฺกา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน โหติ; น วณฺณสมฺปนฺโน, น อาโรหปริณาหสมฺปนฺโนฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน จ โหติ วณฺณสมฺปนฺโน จ; น อาโรหปริณาหสมฺปนฺโนฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน จ โหติ วณฺณสมฺปนฺโน จ อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุริสขฬุงฺโก ชวสมฺปนฺโน โหติ; น วณฺณสมฺปนฺโน น อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ อิทมสฺส ชวสฺมิํ วทามิฯ