‘‘ตีหิ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคโต ปาปณิโก ภพฺโพ อนธิคตํ วา โภคํ อธิคนฺตุํ, อธิคตํ วา โภคํ ผาติํ กาตุํฯ กตเมหิ ตีหิ? อิธ , ภิกฺขเว, ปาปณิโก ปุพฺพณฺหสมยํ สกฺกจฺจํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐาติ, มชฺฌนฺหิกสมยํ…เป.… สายนฺหสมยํ สกฺกจฺจํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐาติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต ปาปณิโก ภพฺโพ อนธิคตํ วา โภคํ อธิคนฺตุํ, อธิคตํ วา โภคํ ผาติํ กาตุํฯ

‘‘เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อนธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตุํ, อธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ ผาติํ กาตุํฯ กตเมหิ ตีหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ สกฺกจฺจํ สมาธินิมิตฺตํ อธิฏฺฐาติ, มชฺฌนฺหิกสมยํ…เป.… สายนฺหสมยํ สกฺกจฺจํ สมาธินิมิตฺตํ อธิฏฺฐาติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อนธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตุํ, อธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ ผาติํ กาตุ’’นฺติฯ นวมํฯ

10. ทุติยปาปณิกสุตฺตํ

[20] ‘‘ตีหิ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคโต ปาปณิโก นจิรสฺเสว มหตฺตํ เวปุลฺลตฺตํ [มหนฺตตฺตํ วา เวปุลฺลตฺตํ วา (ปี. ก.)] ปาปุณาติ โภเคสุฯ กตเมหิ ตีหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ปาปณิโก จกฺขุมา จ โหติ วิธุโร จ นิสฺสยสมฺปนฺโน จฯ กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปาปณิโก จกฺขุมา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ปาปณิโก ปณิยํ ชานาติ – ‘อิทํ ปณิยํ เอวํ กีตํ, เอวํ วิกฺกยมานํ [วิกฺกียมานํ (?)], เอตฺตกํ มูลํ ภวิสฺสติ, เอตฺตโก อุทโย’ติ [อุทฺทโยติ (สี.)]ฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปาปณิโก จกฺขุมา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปาปณิโก วิธุโร โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ปาปณิโก กุสโล โหติ ปณิยํ เกตุญฺจ วิกฺเกตุญฺจฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปาปณิโก วิธุโร โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปาปณิโก นิสฺสยสมฺปนฺโน โหติ? อิธ ภิกฺขเว , ปาปณิกํ เย เต คหปตี วา คหปติปุตฺตา วา อฑฺฒา มหทฺธนา มหาโภคา เต เอวํ ชานนฺติ – ‘อยํ โข ภวํ ปาปณิโก จกฺขุมา วิธุโร จ ปฏิพโล ปุตฺตทารญฺจ โปเสตุํ, อมฺหากญฺจ กาเลน กาลํ อนุปฺปทาตุ’นฺติฯ เต นํ โภเคหิ นิปตนฺติ – ‘อิโต, สมฺม ปาปณิก, โภเค กริตฺวา [หริตฺวา (สี. สฺยา. กํ.)] ปุตฺตทารญฺจ โปเสหิ, อมฺหากญฺจ กาเลน กาลํ อนุปฺปเทหี’ติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปาปณิโก นิสฺสยสมฺปนฺโน โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต ปาปณิโก นจิรสฺเสว มหตฺตํ เวปุลฺลตฺตํ ปาปุณาติ โภเคสุฯ

‘‘เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ นจิรสฺเสว มหตฺตํ เวปุลฺลตฺตํ ปาปุณาติ กุสเลสุ ธมฺเมสุฯ กตเมหิ ตีหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุมา จ โหติ วิธุโร จ นิสฺสยสมฺปนฺโน จฯ กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุมา โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘อิทํ ทุกฺข’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุมา โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิธุโร โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย, กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย, ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วิธุโร โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ นิสฺสยสมฺปนฺโน โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เย เต ภิกฺขู พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา เต กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉติ ปริปญฺหติ – ‘อิทํ, ภนฺเต, กถํ, อิมสฺส โก อตฺโถ’ติ? ตสฺส เต อายสฺมนฺโต อวิวฏญฺเจว วิวรนฺติ, อนุตฺตานีกตญฺจ อุตฺตานีกโรนฺติ, อเนกวิหิเตสุ จ กงฺขาฐานิเยสุ ธมฺเมสุ กงฺขํ ปฏิวิโนเทนฺติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ นิสฺสยสมฺปนฺโน โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ นจิรสฺเสว มหตฺตํ เวปุลฺลตฺตํ ปาปุณาติ กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ ทสมํฯ

รถการวคฺโค ทุติโยฯ

ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ญาโต [ญาตโก (สฺยา. กํ.)] สารณีโย ภิกฺขุ, จกฺกวตฺตี สเจตโน;

อปณฺณกตฺตา เทโว จ, ทุเว ปาปณิเกน จาติฯ

3. ปุคฺคลวคฺโค

1. สมิทฺธสุตฺตํ

[21] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข อายสฺมา จ สมิทฺโธ [สวิฏฺโฐ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] อายสฺมา จ มหาโกฏฺฐิโก [มหาโกฏฺฐิโต (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธิํ สมฺโมทิํสุฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ สมิทฺธํ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –

‘‘ตโยเม, อาวุโส สมิทฺธ, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? กายสกฺขี, ทิฏฺฐิปฺปตฺโต [ทิฏฺฐปฺปตฺโต (ก.)], สทฺธาวิมุตฺโตฯ อิเม โข, อาวุโส, ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ อิเมสํ, อาวุโส, ติณฺณํ ปุคฺคลานํ กตโม เต ปุคฺคโล ขมติ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จา’’ติ?

‘‘ตโยเม, อาวุโส สาริปุตฺต, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? กายสกฺขี, ทิฏฺฐิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโตฯ อิเม โข, อาวุโส, ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ อิเมสํ, อาวุโส, ติณฺณํ ปุคฺคลานํ ยฺวายํ [โยยํ (ก.)] ปุคฺคโล สทฺธาวิมุตฺโต, อยํ เม ปุคฺคโล ขมติ อิเมสํ ติณฺณํ ปุคฺคลานํ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อิมสฺส, อาวุโส, ปุคฺคลสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺต’’นฺติฯ