5. นิเวสกสุตฺตํ

[76] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ภควา เอตทโวจ –

‘‘เย, อานนฺท, อนุกมฺเปยฺยาถ เย จ โสตพฺพํ มญฺเญยฺยุํ มิตฺตา วา อมจฺจา วา ญาตี วา สาโลหิตา วา เต โว, อานนฺท, ตีสุ ฐาเนสุ สมาทเปตพฺพา [สมาทาเปตพฺพา (?)] นิเวเสตพฺพา ปติฏฺฐาเปตพฺพาฯ กตเมสุ ตีสุ? พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเท สมาทเปตพฺพา นิเวเสตพฺพา ปติฏฺฐาเปตพฺพา – ‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ; สตฺถา เทวมนุสฺสานํ, พุทฺโธ ภควา’ติ, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเท สมาทเปตพฺพา นิเวเสตพฺพา ปติฏฺฐาเปตพฺพา – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี’ติ, สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเท สมาทเปตพฺพา นิเวเสตพฺพา ปติฏฺฐาเปตพฺพา – ‘สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ อุชุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ญายปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ สามีจิปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’’’ติฯ

‘‘สิยา, อานนฺท, จตุนฺนํ มหาภูตานํ อญฺญถตฺตํ – ปถวีธาตุยา อาโปธาตุยา เตโชธาตุยา วาโยธาตุยา, น ตฺเวว พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตสฺส อริยสาวกสฺส สิยา อญฺญถตฺตํ ตตฺริทํ อญฺญถตฺตํฯ โส วตานนฺท, พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อริยสาวโก นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนิํ วา เปตฺติวิสยํ วา อุปปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ

‘‘สิยา , อานนฺท, จตุนฺนํ มหาภูตานํ อญฺญถตฺตํ – ปถวีธาตุยา อาโปธาตุยา เตโชธาตุยา วาโยธาตุยา, น ตฺเวว ธมฺเม…เป.… น ตฺเวว สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตสฺส อริยสาวกสฺส สิยา อญฺญถตฺตํ ตตฺริทํ อญฺญถตฺตํฯ

โส วตานนฺท, สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อริยสาวโก นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนิํ วา เปตฺติวิสยํ วา อุปปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ

‘‘เย, อานนฺท, อนุกมฺเปยฺยาถ เย จ โสตพฺพํ มญฺเญยฺยุํ มิตฺตา วา อมจฺจา วา ญาตี วา สาโลหิตา วา เต โว, อานนฺท, อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ สมาทเปตพฺพา นิเวเสตพฺพา ปติฏฺฐาเปตพฺพา’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. ปฐมภวสุตฺตํ

[77] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ภโว, ภโวติ, ภนฺเต, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, ภโว โหตี’’ติ?

‘‘กามธาตุเวปกฺกญฺจ, อานนฺท, กมฺมํ นาภวิสฺส, อปิ นุ โข กามภโว ปญฺญาเยถา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘อิติ โข, อานนฺท, กมฺมํ เขตฺตํ, วิญฺญาณํ พีชํ, ตณฺหา สฺเนโห [สิเนโห (สี. สฺยา. กํ. ปี.)]ฯ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ หีนาย ธาตุยา วิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตํ เอวํ อายติํ [อายติ (สี.)] ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ โหติฯ ( ) [(เอวํ โข อานนฺท ภโว โหตีติ) (ก.) ทุติยสุตฺเต ปน อิทํ ปาฐนานตฺตํ นตฺถิ]

‘‘รูปธาตุเวปกฺกญฺจ, อานนฺท, กมฺมํ นาภวิสฺส, อปิ นุ โข รูปภโว ปญฺญาเยถา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘อิติ โข อานนฺท, กมฺมํ เขตฺตํ, วิญฺญาณํ พีชํ, ตณฺหา สฺเนโหฯ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ มชฺฌิมาย ธาตุยา วิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตํ เอวํ อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ โหติฯ ( ) [(เอวํ โข อานนฺท ภโว โหตีติ) (ก.) ทุติยสุตฺเต ปน อิทํ ปาฐนานตฺตํ นตฺถิ]

‘‘อรูปธาตุเวปกฺกญฺจ, อานนฺท, กมฺมํ นาภวิสฺส, อปิ นุ โข อรูปภโว ปญฺญาเยถา’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘อิติ โข, อานนฺท, กมฺมํ เขตฺตํ, วิญฺญาณํ พีชํ, ตณฺหา สฺเนโหฯ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ ปณีตาย ธาตุยา วิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตํ เอวํ อายติํ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ โหติฯ เอวํ โข, อานนฺท, ภโว โหตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ