วิภาสาตฺยธิกาตพฺพํ วากฺยตฺถํฯ

กมฺมธารยสมาส

[203] ‘‘มหนฺโต จ โส วีโร จา’’ติ วากฺเย –

ทฺวิปเท ตุลฺยาธิกรเณ กมฺมธารโยฯ

ภินฺนปฺปวตฺตินิมิตฺตา สทฺทา เอกสฺมิํ วตฺถุนิ ปวตฺตา ตุลฺยาธิกรณา, วิเสสนวิเสสสฺสภูตา สมานาธิกรณา ทฺเว ปทา ยทา สมสฺยนฺเต, ตทา โส สมาโส กมฺมธารโย

นาม , อิธ วา สมาสสุตฺตานิ สญฺญาทฺวาเรน สมาสวิธายกานิฯ

อคฺคหิตวิเสสนา พุทฺธิ วิเสสฺสมฺหิ น อุปฺปชฺชตีติ วิเสสนํ ปุพฺพํ โหติ, สมาเสเนว ตุลฺยาธิกรณตฺตสฺส วุตฺตตฺตา ตปฺปกาสนตฺถํ ปยุตฺตา สมาสโต อติริตฺตา จ โส อิจฺเจเต ‘‘วุตฺตฏฺฐานมปฺปโยโค’’ติ ญายา นปฺปยุชฺชนฺเตฯ เอวมญฺญตฺรฯ

เตสํ วิภตฺติโย โลปา จฯ

เตสํ ยุตฺตตฺถานํ สมาสานํ ปุพฺพุตฺตรปทานํ วิภตฺตี ลุปฺยนฺเต, จกาเรน กฺวจิ นฯ

ตโต มหนฺต วีร อิติ จ รูปปฺปสงฺเค –

ปกติ จสฺส สรนฺตสฺสฯ

วิภตฺตีสุ ลุตฺตาสุ สรนฺตสฺส ปุพฺพภูตสฺส, ปรภูตสฺส จ อสฺส สมาสปทสฺส ปกติ โหตีตีห ลุตฺตาการา ปุนานียนฺเตฯ

ตโต มหนฺต วีรอิติ ฐิเต –

‘‘มหตํ มหา ตุลฺยาธิกรเณ ปเท’’ติ มหนฺตสฺส มหาฯ

ตทฺธิต สมาส กิตกา นามํวาตเวตุนาทีสุ จฯ

ตทฺธิตาทโย นามํ อิว ทฏฺฐพฺพา ตเวปฺปภุติปจฺจเย วชฺเชตฺวาฯ

ตโต วตฺติจฺฉาย สฺยาทิฯ มหาวีโร, มหาวีราอิจฺจาทิฯ

[204] กมฺมธารโย ทฺวนฺโท จ, ตปฺปุริโส จ ลาภิโนฯ

ตโย ปรปเท ลิงฺคํ, พหุพฺพีหิ ปทนฺตเรฯ

[205] รตฺตา จ สา ปฏี จาติ รตฺตปฏี, มหนฺตี จ สา สทฺธา จาติ มหาสทฺธาฯ เอตฺถ ‘‘กมฺมธารยสญฺเญ เจ’’ติ ปุพฺพปเท ปุเมว กเต อาอีปจฺจยานํ นิวุตฺติฯ

[206] นีลญฺจ ตํ อุปฺปลญฺจาติ นีลุปฺปลํ, สตฺถีว สตฺถิ, สตฺถิ จ สา สามา จาติ สตฺถิสามาฯ มุขเมว จนฺโท มุขจนฺโทฯ

วิเสสนวิเสสฺสานํ ยเถจฺฉตฺตา กฺวจิ วิเสสนํ ปรํ โหติ, ขตฺติยภูโตอิจฺจาทิ, อิจฺฉา จ ยถาตนฺติฯ

อุเภ ตปฺปุริส สมาส

[207] นสทฺทา สิ, ตสฺส โลโปฯ น สุโร อสุโรฯ

เอตฺถ กมฺมธารเย กเต – ‘‘อุเภ ตปฺปุริสา’’ติ ตปฺปุริสสญฺญาฯ ‘‘อตฺตนฺนสฺส ตปฺปุริเส’’ติ นสฺส อฯ น อสฺโส อนสฺโสฯ เอตฺถ ‘‘สเร อน’’ติ นสฺส อนฯ