เมนู

ลชฺชาลกฺขณาย พิฬาย ทุราจาราทิ วิภาโว, อโธมุขตาทิ อนุภาโวฯ

มรณสฺส สตฺถปหารโรคาทิ วิภาโว, มุขวิการาทิ อนุภาโวฯ

จาปลฺลสฺส ราคโทสาทิ วิภาโว, อตฺตโน สจฺฉนฺทจรณาทิ อนุภาโวฯ

พฺยาธิยา วาตปิตฺตาทีนํ อุสฺสทภาวาทิ วิภาโว, นิตฺถุนนาทิ อนุภาโวฯ

อิมสฺมิํ สุโพธาลงฺกาเร อทสฺสิตสุขุมเภทา อญฺญาปิ จิตฺตวุตฺติวิเสสา สนฺติ, เตสุ อิจฺฉาสภาวา สพฺเพ เภทา กามรติยญฺจ, โทสปการา โกธอมริสอิสฺสาทีสุ จ, ทุกฺขสภาวา โสกสมพฺยาธิคิลานวิสาทาทีสุ จ, ปิติอาทโย หริเส จ อนฺโตคธาติ เวทิตพฺพาฯ เอวํ สมานานํ สงฺคเห สติปิ ตาสโต ภยสฺส จ, สงฺกาย อมริสฺส จ, อมริสโต อิสฺสาย จ, คิลานโต สมสฺส จ, นิทฺทาย สุตฺตสฺส จ, อุสฺสุกฺกโต จปลตาย จ, โมหโต วกฺขมานปลยสฺส จ ปากฏวิเสเสน อญฺญถา วิสุํ วิสุํ ทสฺสิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สาตฺติกภาวอธิปฺปาย

[345]

สมาหิตตฺตปฺปภวํ, สตฺตํ เตโน’ปปาทิตา;

สาตฺติกา’ปฺย’นุภาวตฺเต, วิสุํ ภาวาภวนฺติ เต

[345] สาตฺติเก วทติ ‘‘สมาหิเต’’จฺจาทินาฯ สมาหิโต เอกคฺคตาภาวาปาทเนน กตสมาธาโน อตฺตา จิตฺตํ ตโต ปภวํ อุปฺปนฺนํ ยํ, ตํ สตฺตํ นามฯ เตน สตฺเตน อุปปาทิตา นิพฺพตฺติตา ถมฺภาทโย สาตฺติกา วุจฺจนฺเตฯ เต จ ปุน อนุภาวาปิ ภวนฺติ ถมฺภาทิภาวสํสูจนสภาววิการรูปตฺตาฯ ตญฺจ ‘‘จิตฺตวุตฺติวิเสสตฺตา’’อิจฺจาทินา วกฺขติฯ

เตนาห ‘‘อนุภาวตฺเตปี’’ติฯ เอวํ สตฺยปิ เต สาตฺติกา วิสุํ ปุถเคว ภาวา ภวนฺติ, วุตฺตนเยน จิตฺตภวตฺตวิรูปตฺตา เตสนฺติฯ

[345] อิทานิ อุทฺเทสกฺกเมนาธิคตเกวลภาวสงฺขาตํ สาตฺติกาภาวํ ทสฺเสติ ‘‘สมาหิต’’อิจฺจาทินาฯ สมาหิตตฺตปฺปภวํ เอกคฺคตาภาวาปาทเนน กตสมาธานจิตฺตโต สมฺภูตํ สตฺตํ นาม โหติฯ เตน ลาภาลาภาทีสุ เอกาการสฺส เหตุนา ถิรภาเวน อุปปาทิตา นิปฺผาทิตา ถมฺภาทโย สาตฺติกา นาม ภวนฺติฯ เต สาตฺติกา อนุภาวตฺเตปิ จิตฺตาการสงฺขาตถมฺภาทิปกาสนสภาววิการสรูปตฺตา อตฺตโน อนุภาวตฺเต สติปิ วิสุํ ภาวา ภวนฺติ ยถาวุตฺต ‘‘จิตฺตวุตฺติวิเสสา ตุ, ภาวยนฺติ รเส ยโต’’ติอาทินา ภาวา นาม โหนฺตีติฯ อิเม สาตฺติกาภาวานุภาววเสน ทุวิธา โหนฺติฯ สมาหิโต จ โส อตฺตา เจติ จ, ตโต ปภวมิติ จ, สนฺโต อุปสนฺโต จ โส อตฺตา เจติ จ, สตฺตโต ภวนฺตีติ จ, สตฺเตน อุปฺปาทิตาติ จ, อนุภาวานํ ภาโวติ จ วากฺยํฯ อปีติ อนุคฺคหตฺเถ นิปาโตฯ

สาตฺติกภาวปฺปเภท

[346]

ถมฺโภ ปลยโรมญฺจา,

ตถา เสทสฺสุเวปถุ;

เววณฺณิยํ วิสฺสรตา,

ภาวา’ฏฺเฐ’เต ตุ สาตฺติกา

[346] เต ทสฺเสติ ‘‘ถมฺโภ’’อิจฺจาทินาฯ เอตฺถ ถมฺโภ อวิสฺสรกายจิตฺตตาฯ ปลโย อสฺสาสปสฺสาสมตฺตาวเสโส สุตฺตาวตฺถาสภาโว นิทฺทาปภโวฯ สุพฺยตฺตลกฺขณา เสสาฯ