นตฺถิ สโม ยสฺเสติ จ, นโร จ โส อุตฺตโม เจติ จ, สห ทเยน ทยาย วา วตฺตมาโนติ จ, นตฺถิ ทโย ทยา วา อสฺเสติ จ วิคฺคโหฯ

โอจิตฺยสมฺโปสกปทสิเลส

[301]

สํสารทุกฺโขปหตา-วนตา ชนตา ตฺวยิ;

สุข’มิจฺฉิต’มจฺจนฺตํ, อมตนฺทท วินฺทติฯ

[301] อุทาหรติ ‘‘สํสาเร’’จฺจาทิฯ สํสาโร อพฺโพจฺฉินฺนํ วตฺตมานา ขนฺธปฏิปาฏิเยว ทุกฺขํ ทุกฺขมตฺตาทินา, เตน อุปหตา ปหฏา ชนตา, อมตํ สุขํ อมตํ วา นิพฺพานํ ททาตีติ อมตนฺททาติ อามนฺตนํ, ตฺวยิ อวนตา ปณามวเสน อิจฺฉิตมติมตํ ทุกฺขาปคมนิพฺพตฺตํ กายิกํ เจตสิกญฺจ สุขํ อจฺจนฺตํ วินฺทติ ปฏิลภตีติฯ เอตฺถ อมตํ สุธา นิพฺพานญฺจ, อมตนฺทโท ทุกฺโขปหเต สุขยตีติ อุจิตนฺติ ‘‘อมตํ ททาตี’’ติ ปทมธิคเต วตฺถุนิ โอจิตฺยํ สมฺโปสยตีติ โอจิตฺยสมฺโปสโก ปทสิเลโสยํฯ อาทิสทฺเทน ‘‘สุคนฺธิโสภาสมฺพนฺธี’’ตฺยาทฺยุปมาสิเลสาทโย สงฺคหิตาติฯ

[301] ‘‘สํสาร’’อิจฺจาทิฯ สํสารทุกฺโขปหตา ขนฺธธาตุอายตนานํ นิรนฺตรปวตฺติสงฺขาเตน ทุกฺเขน อุปหตา ชนตา, อมตนฺทท เห สุธาทายก โน เจ, นิพฺพานทายก ตถาคต ตฺวยิ อวนตา ปณมนวเสน โอนตา อิจฺฉิตํ อภิมตํ สุขํ กายิกเจตสิกสุขํ อจฺจนฺตํ อติสเยน วินฺทติ เสวตีติฯ อมตทายกา ทุกฺขิเต สุขิเต กโรนฺตีติ อิทํ อุจิตเมเวติ อุภยตฺถสฺสาปิ วาจกํ ‘‘อมตํ ททาตี’’ติ ปทํ ตาทิสชนสฺส สุขทาเน โอจิตฺยํ โปเสตีติ อยํ โอจิตฺยสมฺโปสกปทสิเลโสฯ สํสาโรเยว ทุกฺขนฺติ จ, เตน อุปหตาติ จ, อมตํ สุธํ นิพฺพานํ วา ททาตีติ จ วากฺยํฯ

[302]