วิรุทฺธาวิรุทฺธาภินฺนกมฺมา อปิ อุภยตฺถสฺส วิรุทฺเธน จ อวิรุทฺเธน จ อภินฺเนน จ กมฺเมน สมนฺวิตา ตโย สิเลสา จ, ปโร อญฺโญ นิยมวาปิ อวธารเณน ยุตฺตสิเลโส จ, นิยมกฺเขปวจโนปิ อวธารณสฺส ปฏิเสธปกาสกาภิธานสิเลโส จ, อวิโรธิปิ อุภยปกฺขาวิโรธิสิเลโส จ, วิโรธิอปิ อุภยตฺถสฺส วิโรธิสิเลโส จ, ปทชาทิ ปเทน ชาโต วากฺเยน ชาโต โอจิตฺยสมฺโปสกาทิสิเลโสปีติ เอสํ สิเลสานํ นิทสฺสเนสฺเวว นิทสฺสนสงฺขตอุทาหรเณสฺเวว รูปํ สรูปํ เตสํ ลกฺขณํ วา อาวิภวิสฺสติ, นิทสฺสิยมานอุทาหรเณเนว ลกฺขณสฺส คมฺมมานตฺตา วิสุํ น กเถสฺสามีติ อธิปฺปาโยฯ วิรุทฺธานิ จ อวิรุทฺธานิ จ อภินฺนญฺเจติ จ, ตเมว กมฺมํ กฺริยา เยสํ สิเลสานมิติ จ, นิยโม อวธารณํ อสฺมิํ อตฺถีติ จ, นิยมสฺส อกฺเขโป ปฏิเสโธ อสฺส อตฺถีติ จ, ตํ วจนํ อภิธานํ ยสฺส สิเลสสฺสาติ จ, นาสฺส วิโรโธ อตฺถีติ จ, โอจิตฺยํ สมฺโปเสตีติ จ, โส อาทิ ยสฺส อุปมาสิเลสาทิโนติ จ, ปทโต ชาโตติ จ, โส อาทิ ยสฺส วากฺยสฺสาติ จ วิคฺคโหฯ

วิรุทฺธกมฺมสิเลส

[294]

สวเส วตฺตยํ โลกํ, อขิลํ กลฺลวิคฺคโห [กลวิคฺคโห (สี.)];

ปราภวติ มาราริ, ธมฺมราชา วิชมฺภเตฯ

[294] ตโต กเมน เตทสฺสียนฺติ ‘‘สวเส’’อิจฺจาทิฯ อขิลํ โลกํ สวเส วตฺตยํ มาราริ ธมฺมราชา จ, กลฺโล มนุญฺโญ วิคฺคโห กลโห ยสฺส มาราริโน, วิคฺคโห สรีรสมฺปทา ยสฺส ธมฺมราชสฺส, เตสุ มาราริ ปราภวติ ปราภวมเปติ โพธิยํ ปฏิลทฺธปราชยวเสน, ธมฺมราชา สมนฺตภทฺโท ตุ วิชมฺภเต โลกตฺตยพฺยาปิสมุลฺลปิตวิชยทฺธนิปวตฺติวเสน สมํ ภวตีติ อยํ วิรุทฺธกมฺมสิเลโส ปราภววิชมฺภนานมญฺโญญฺญวิโรธโตฯ

[294] อิทานิ อุทฺเทสกฺกเมน อุทาหรติ ‘‘สวเส’’อิจฺจาทิฯ

อขิลํ โลกํ สวเส วตฺตยํ อนตฺเถ ยุญฺชนโต อตฺตโน วเส วตฺตยนฺโต, โน เจ, สกลโลกํ หิเต ยุญฺชนโต อตฺตโน วเส วตฺตยนฺโต กลฺลวิคฺคโห มนุญฺญกลโห, โน เจ, มนุญฺญสรีรสมฺปตฺติยุตฺโต มาราริ ปราภวติ โพธิมูเล ลทฺธปราชยวเสน ปราภวํ ปาปุณาติ, ธมฺมราชา ตถาคโต ปน วิชมฺภเต โลกตฺตเย ปตฺถฏชยโฆสวเสน วิชมฺภตีติฯ ปราภวนวิชมฺภนกฺริยานํ อญฺญมญฺญวิรุทฺธตฺตา อยํ วิรุทฺธกมฺมสิเลโส นามฯ สสฺส อตฺตโน วโส อิสฺสริยมิติ จ, กลฺโล มนุญฺโญ วิคฺคโห วิวาโท เทโห วา ยสฺเสติ จ วากฺยํฯ

อวิรุทฺธกมฺมสิเลส

[295]

สภาวมธุรํ ปุญฺญ-วิเสโสทยสมฺภวํ;

สุณนฺติ วาจํ มุนิโน, ชนา ปสฺสนฺติ จา’มตํฯ

[295] ‘‘สภาเว’’จฺจาทิฯ สภาเวเนว มธุรา ปิยา วาจา, มธุรํ อมตํ, ปุญฺญวิเสสสฺส อุทโย อภิวฑฺฒิ, เตน สมฺภโว, ยสฺส วา ตํ, มุนิโน วาจํ สทฺธมฺมสงฺขาตํ ชนา สุณนฺติ, ตสฺสยํ อมตญฺจ [ตสฺส จ นิสฺสยํ อมตนฺติ (ก.)] ปสฺสนฺตีติ อยมวิรุทฺธกมฺมสิเลโส สวนทสฺสนานํ อวิรุทฺธตฺตาติฯ

[295] ‘‘สภาว’’มิจฺจาทิฯ สภาวมธุรํ ‘‘วาจามธุรํ กริสฺสามี’’ติ กตฺตพฺพปโยคํ วินาปิ มธุรตฺตา ปกติมธุรํ, โน เจ, เกนจิ ปจฺจเยน อนุปฺปนฺนตฺตา สงฺขรวิเสสํ วินาปิ ปกติปณีตํ, ปุญฺญวิเสโสทยสมฺภวํ ปุญฺญวิเสสเทสกสฺส มุนิโน กสฺสจิ กุสลวิเสสสฺส อภิวุทฺธิยา สมฺภูตํ, โน เจ, เวเนยฺยชนานํ นิพฺพานาธิปฺปาเยน กตกุสลวิเสสสฺส อภิวุทฺธิยา อารมฺมณตฺเตน ปฏิลทฺธํ มุนิโน วาจํ สทฺธมฺมสงฺขาตํ สุณนฺติ, อมตํ นิพฺพานญฺจ ชนา เวเนยฺยชนา ปสฺสนฺตีติฯ สวนทสฺสนกฺริยานํ อญฺญมญฺญาวิรุทฺธตฺตา อยํ อวิรุทฺธกมฺมสิเลโสฯ