[271] ‘‘คช’’มิจฺจาทิฯ ยุทฺธาย ยุทฺธตฺถํ อจฺจนฺตํ อติสเยน อุนฺนตํ ทิยฑฺฒสตโยชนายามานุรูปอุจฺจคุณสมนฺนาคตํ คชํ คิริเมขลํ สมารุฬฺโห มาโร ชินา ภีโต ปลายิตุํ มคฺคํ นิพฺภยํ ปถํ อนฺเวสติ นูน คเวสติ มญฺเญฯ ยุทฺธตฺถํ กุรุมาโน คชาโรหนํ มคฺคานฺเวสนตฺถมิติ กวินา ปริกปฺปิตตฺตา เอสา กฺริยาปริกปฺปนา นามฯ อจฺจนฺตมิติ อสงฺขฺย สสงฺขฺยภาเวปิ ปกรณโต อาธิกฺเก เอว วตฺตติฯ

คุณปริกปฺปนา

[272]

มุนินฺท ปาททฺวนฺเท เต, จารุราชีวสุนฺทเร;

มญฺเญ ปาปาภิสมฺมทฺท-ชาตโสเณน โสณิมาฯ

[272] มุนินฺท เต จารุ จ ตํ ราชีวํ ปทุมญฺจ ตมิว สุนฺทรํ ตสฺมิํเต ปาททฺวนฺเท โสณิมา โลหิตตฺตคุโณ, อิติ ยถาวฏฺฐิตา อเจตนสฺส โลหิตตฺตลกฺขณสฺส วตฺถุโน วุตฺติ วุตฺตา, สายมญฺญถา ปริกปฺปียเตฯ ปาปานํ กิเลสารีนํ อภิสมฺมทฺเทน อติสยํ สมฺปิสเนน ชาตํ โสณํ รุธิรํ, เตน ชาโตติ มญฺเญฯ อิติ คุณปริกปฺปนา ปาททฺวนฺทสนฺนิหิตโลหิตตฺตคุณสฺส ‘‘ปาปา…เป.… โสเณเน’’ติ ปริกปฺปิตตฺตาฯ

[272] ‘‘มุนินฺเท’’จฺจาทิฯ เห มุนินฺท เต ตว จารุราชีวสุนฺทเร มนุญฺญปทุมสุนฺทเร ปาททฺวนฺเท โสณิมา รตฺตวณฺณํ ปาปาภิสมฺมทฺทชาตโสเณน มญฺเญ สปรสนฺตานคตปาปานํ สมฺมทฺทเนน ชาเตน รุธิเรนาติ มญฺเญฯ สพฺพญฺญุโน ปาเท ภวนฺตรสิทฺธปุญฺญกมฺมานุภาเวน ชาตรตฺตวณฺณํ ‘‘ปาปาภิสมฺมทฺทเนนา’’ติ ปริกปฺปิตตฺตา อยํ คุณปริกปฺปนา นามฯ จารุ จ ตํ ราชีวญฺจาติ จ, ปาปานํ อภิสมฺมทฺโทติ จ, เตน ชาตญฺจาติ จ, ตญฺจ ตํ โสณญฺจาติ จ, โสณสฺส ภาโวติ จ วิคฺคโหฯ

[273]

มญฺเญสงฺเก ธุวํ นูน-มิว’มิจฺเจวมาทิหิ;

สา’ยํ พฺยญฺชียเต กฺวาปิ, กฺวาปิ วากฺเยน คมฺยเตฯ

[273] โวหารตฺถํ ปริกปฺปนาสูจเก สทฺเท ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มญฺเญ’’อิจฺจาทิฯ อิติ เอวรูโป สทฺทราสิ อาทิ เยสํ ‘‘ตกฺเกมิ, ปริกปฺเปมิ, จินฺตยามิ, ยเถ’’ตฺเยวมาทีนํ, เตหิ สายํ ปริกปฺปนา กฺวาปิ ยถาวุตฺเต พฺยญฺชียเต ปกาสียเต, กฺวาปิ กตฺถจิ ปน วากฺเยน คมฺยเต มญฺเญอิจฺจาทีนมภาเวปีติฯ

[273] โวหารสุขตฺถํ ปริกปฺปนาปกาสเก สทฺเท ทสฺเสติ ‘‘มญฺเญ’’จฺจาทินาฯ มญฺเญ, สงฺเก, ธุวํ, นูน, อิว, เอวมาทีหิ สทฺเทหิ สายํ ปริกปฺปนา กฺวาปิ เอตฺถ วิย กตฺถจิ พฺยญฺชียเต ปกาสียเต, กฺวาปิ กตฺถจิ วากฺเยน กฺริยาการกสมฺพนฺธสหิตปทสมุทาเยน คมฺยเต อิวาทิสทฺทโยคาภาเวปิ เกวลํ วากฺยสามตฺถิเยเนว ญายเตฯ ‘‘มญฺเญ’’จฺจาทิปทปญฺจกํทฺวนฺทสมาเสน นิทฺทิฏฺฐํฯ อิติ เอวํ ปกาโร สทฺทสมุทาโย อาทิ เยสํ ‘‘ตกฺเกมิ, ปริกปฺเปมิ, จินฺตยามิ, ยถา’’ติอานีนนฺติ วิคฺคโหฯ

คมฺมปริกปฺปนา

[274]

ทยาสญฺจารสรสา [ทยาสญฺชาตสรสา (ก.)], เทหา นิกฺขนฺตกนฺติโย;

ปีเณนฺตา ชิน เต สาธุ-ชนํ สรสตํ นยุํฯ

[274] อุทาหรติ ‘‘ทยา’’อิจฺจาทิฯ รโส สิเนโห, เตน สห วตฺตมาโน สรโสฯ เทโหฯ ทยาย กรุณาย สญฺจาโร ทุกฺขิตสตฺตวิสยา นิรนฺตรปฺปวตฺติ, เตน สรโส, ตโตฯ ชิน เต เทหา สรีรโต นิกฺขนฺตกนฺติโย สาธุชนํ ปีเณนฺตา ตปฺเปนฺตา ตเมว ชนํ สรสตํ สเปมตํ นยุํ ปาเปสุํ, ตาทิสํ ตถาวิธเทหนิกฺขนฺตกนฺตี นํ สาธุชนํ ปีเณนฺติฯ