เมนู

เอกตฺถ วากฺยสฺส อาทิมชฺฌาวสาเนสฺเวกสฺมิํ วตฺตมานมฺปิ กฺริยาชาติคุณตฺตยํ สพฺพวากฺโยปการกํ วตฺตุมิจฺฉิตกฺริยาการกสมฺพนฺธปฺปกาสกปทสนฺตานสงฺขาตวากฺยสฺส วากฺยตฺถาวโพธวเสน ปโยชนํ ทีปกํ นาม เอกฏฺฐาเน ฐตฺวา วิสยีภูตสพฺพฏฺฐานคตทพฺพปกาสกปทีปสมานตฺตา ทีปกํ นาม โหติฯ ตญฺจ ทีปกํ อาทิมชฺฌนฺตวิสยํ วากฺยสฺส อาทิวิสยํ มชฺฌวิสยํ อนฺตวิสยญฺเจติ ติธา โหติฯ เอเตสุ เอเกกมปิ กฺริยาชาติคุณเภเทน ปุนปิ ติวิธํ โหตีติ วิญฺเญยฺยํฯ ทีเปตีติ ทีโป, ปทีโปฯ ปฏิภาคตฺเถ กปฺปจฺจเยน ทีโป วิยาติ ทีปกํฯ วากฺยสฺส อาทิ จ มชฺฌญฺจ อนฺตญฺเจติ จ, ตํ วิสโย อสฺเสติ จ วากฺยํฯ

อาทิทีปก

[229]

อกาสิ พุทฺโธ เวเนยฺย-พนฺธูนมมิโตทยํ;

สพฺพปาเปหิ จ สมํ-เนกติตฺถิยมทฺทนํ

[229] อุทาหรติ ‘‘อกาสิ’’จฺจาทิฯ พุทฺโธ เวเนยฺยา วิเนตพฺพาเยว พนฺธโว เตสํ อมิตมปริมิตํ อุทยมภิวุทฺธิํ อกาสิฯ น เกวลํ ตเมว, สพฺพปาเปหิ สมํ เอกโต อเนกานํ ติตฺถิยานํ มทฺทนญฺจ อกาสีติฯ อิห ‘‘อกาสี’’ติ กฺริยาปเทนาทิวตฺตินา สพฺพเมว วากฺยํ ทีปยตีติ กฺริยาทิทีปกเมตํฯ

[229] ‘‘อกาสิ’’จฺจาทิฯ พุทฺโธ เวเนยฺยพนฺธูนํ อมิโตทยํ ปมาณรหิตาภิวุทฺธิํ อกาสิฯ น เกวลํ ตเมว, สมํ เอกกฺขเณ สพฺพปาเปหิ สหาเนกติตฺถิยมทฺทนญฺจ อกาสีติฯ วากฺยาทิมฺหิ กฺริยาย ฐิตตฺตา อิทํ กฺริยาทิทีปกํ นามฯ อมิโต จ โส อุทโย เจติ จ, อเนกา จ เต ติตฺถิยา เจติ จ, เตสํ มทฺทนมิติ จ วิคฺคโหฯ

มชฺเฌทีปก

[230]

ทสฺสนํ มุนิโน สาธุ-ชนานํ ชายเต’มตํ;

ตทญฺเญสํ ตุ ชนฺตูนํ, วิสํ นิจฺโจปตาปนํ

[230] ‘‘ทสฺสน’’มิจฺจาทิฯ มุนิโน ทสฺสนํ สาธุชนานํ อมตํ นิพฺพานํ นาม ชายเต อมตสฺส สาธนโต, เตหิ สาธุชเนหิ อญฺเญสํ ชนฺตูนํ นิจฺจมุปตาเปตีติ นิจฺโจปตาปนํ วิสํ ชายเต, ตสฺมิํ มโนปโทสสฺส วิสสทิสตฺตา นิรยาทิทุกฺขาวหภาวโตติฯ กฺริยามชฺฌทีปกเมตํฯ

[230] ‘‘ทสฺสน’’มิจฺจาทิฯ มุนิโน ทสฺสนํ สาธุชนานํ อมตํ อมตสงฺขาตนิพฺพานสฺส เอกนฺตการณตฺตา การิโยปจาเรน อมตํ ภูตํ ชายเต, ตทญฺเญสํ เตหิ สาธุชเนหิ อญฺเญสํ ชนฺตูนํ ตุ นิจฺโจปตาปนํ สตตมุปตาปกรณโต วิสํ ชายเต วิสตุลฺยปฏิฆการณตฺตา การิโยปจาเรน วิสํ ภวตีติฯ อิทํ กฺริยาย มชฺเฌ ฐิตตฺตา กฺริยามชฺฌทีปกํฯ สาธโว จ เต ชนา เจติ จ, เตหิ อญฺเญติ จ วากฺยํฯ

อนฺตทีปก

[231]

อจฺจนฺตกนฺตลาวณฺย-จนฺทาตปมโนหโร;

ชินานนินฺทุ อินฺทุ จ, กสฺส นา’นนฺทโก ภเว

[231] ‘‘อจฺจนฺเต’’จฺจาทิฯ อจฺจนฺตํ กนฺตํ มนุญฺญํ ลาวณฺยํ ปิยภาโว, ตเมว, ตมิว วาจนฺทาตโป จนฺทิกา, เตน มโนหโร ชินานนินฺทุ อินฺทุ จนฺโท จ กสฺส ชนสฺส อานนฺทโก น ภวตีติฯ กฺริยานฺตทีปกํฯ

[231] ‘‘อจฺจนฺติ’’จฺจาทิฯ อจฺจนฺตกนฺตลาวณฺยจนฺทาตปมโนหโร อติสเยน มนุญฺญปิยภาวสงฺขาตวิลาสนามเกน จนฺทกิรเณน, โน เจ, อติสเยน มนุญฺญปิยตาสงฺขาตวิลาสสทิเสน จนฺทกิรเณน มโนหโร ชินานนินฺทุ สมฺพุทฺธสฺส มุขจนฺโท จ อินฺทุ จ ปกติจนฺโท จ กสฺส อานนฺทโก น ภเวฯ อิทํ กฺริยาย อนฺเต ฐิตตฺตา กฺริยานฺตทีปกํ นามฯ