เอกตฺถ วากฺยสฺส อาทิมชฺฌาวสาเนสฺเวกสฺมิํ วตฺตมานมฺปิ กฺริยาชาติคุณตฺตยํ สพฺพวากฺโยปการกํ วตฺตุมิจฺฉิตกฺริยาการกสมฺพนฺธปฺปกาสกปทสนฺตานสงฺขาตวากฺยสฺส วากฺยตฺถาวโพธวเสน ปโยชนํ ทีปกํ นาม เอกฏฺฐาเน ฐตฺวา วิสยีภูตสพฺพฏฺฐานคตทพฺพปกาสกปทีปสมานตฺตา ทีปกํ นาม โหติฯ ตญฺจ ทีปกํ อาทิมชฺฌนฺตวิสยํ วากฺยสฺส อาทิวิสยํ มชฺฌวิสยํ อนฺตวิสยญฺเจติ ติธา โหติฯ เอเตสุ เอเกกมปิ กฺริยาชาติคุณเภเทน ปุนปิ ติวิธํ โหตีติ วิญฺเญยฺยํฯ ทีเปตีติ ทีโป, ปทีโปฯ ปฏิภาคตฺเถ กปฺปจฺจเยน ทีโป วิยาติ ทีปกํฯ วากฺยสฺส อาทิ จ มชฺฌญฺจ อนฺตญฺเจติ จ, ตํ วิสโย อสฺเสติ จ วากฺยํฯ

อาทิทีปก

[229]

อกาสิ พุทฺโธ เวเนยฺย-พนฺธูนมมิโตทยํ;

สพฺพปาเปหิ จ สมํ-เนกติตฺถิยมทฺทนํฯ

[229] อุทาหรติ ‘‘อกาสิ’’จฺจาทิฯ พุทฺโธ เวเนยฺยา วิเนตพฺพาเยว พนฺธโว เตสํ อมิตมปริมิตํ อุทยมภิวุทฺธิํ อกาสิฯ น เกวลํ ตเมว, สพฺพปาเปหิ สมํ เอกโต อเนกานํ ติตฺถิยานํ มทฺทนญฺจ อกาสีติฯ อิห ‘‘อกาสี’’ติ กฺริยาปเทนาทิวตฺตินา สพฺพเมว วากฺยํ ทีปยตีติ กฺริยาทิทีปกเมตํฯ

[229] ‘‘อกาสิ’’จฺจาทิฯ พุทฺโธ เวเนยฺยพนฺธูนํ อมิโตทยํ ปมาณรหิตาภิวุทฺธิํ อกาสิฯ น เกวลํ ตเมว, สมํ เอกกฺขเณ สพฺพปาเปหิ สหาเนกติตฺถิยมทฺทนญฺจ อกาสีติฯ วากฺยาทิมฺหิ กฺริยาย ฐิตตฺตา อิทํ กฺริยาทิทีปกํ นามฯ อมิโต จ โส อุทโย เจติ จ, อเนกา จ เต ติตฺถิยา เจติ จ, เตสํ มทฺทนมิติ จ วิคฺคโหฯ

มชฺเฌทีปก

[230]

ทสฺสนํ มุนิโน สาธุ-ชนานํ ชายเต’มตํ;

ตทญฺเญสํ ตุ ชนฺตูนํ, วิสํ นิจฺโจปตาปนํฯ