โทสานํ ยถาวุตฺตานํ ปทโทสาทีนํ เอวํ ยถาวุตฺตนเยน อติกฺกเม สติ คุณา ธมฺมา สทฺทาลงฺการสภาวา ปสาทาทโย ยสฺมา การณา สมฺภวนฺติ สิชฺฌนฺติ, ตญฺจ ‘‘ปสาโท กิลิฏฺฐาทีนํ วชฺชนา สมฺภวตี’’ตฺยาทินา ยถาโยคํ วิญฺเญยฺยํ, ตโต ตสฺมา การณา เย คุณา สทฺเท สมฺภูสยนฺติ อลงฺกโรนฺติ, เต สทฺทาลงฺการสงฺขาเต คุเณ อิทานิ ทสฺเสสฺสํ อุปทิสิสฺสามิฯ

[116] เอวํ โทสปริหารปเวโสปายํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยถาวุตฺตโทสานํ ปริหาเรน ‘‘พนฺธนิสฺสิตคุณา เอเต’’ติ ทสฺเสตุํ ปุพฺพาปรปริจฺเฉทานํ สมฺพนฺธํ ฆเฏนฺโต ‘‘สมฺภวนฺติ’’จฺจาทิคาถมาหฯ โทสานํ นิทฺทิฏฺฐปทโทสาทีนํ เอวํ อนนฺตรปริจฺเฉเท นิทฺทิฏฺฐกฺกเมน อติกฺกเม สติ คุณา ปสาทาทิสทฺทาลงฺการสงฺขาตา ปสาทาทโย สทฺทธมฺมา ยสฺมา สมฺภวนฺติ, ตโต เย สทฺทธมฺมา สทฺเท สมฺภูสยนฺติ สชฺชนฺติ, เต สทฺทธมฺเม ทสฺเสสฺสํ ปกาสิสฺสามีติฯ เอตฺถ กิลิฏฺฐโทสพฺยากิณฺณโทสปริหาเรหิ ปสาทาลงฺกาโร สิชฺฌติ, เสสาปิ ยถาลาภโต ญาตพฺพาฯ

สทฺทาลงฺการอุทฺเทสวณฺณนา

[117]

ปสาโท’โช มธุรตา,

สมตา สุขุมาลตา;

สิเลโส’ทารตา กนฺติ,

อตฺถพฺยตฺติสมาธโยฯ

[117] อิทานิ เต วิภชติ ‘‘ปสาโท’’อิจฺจาทินา ปสตฺถิ ปสาโท ปกาสตฺถตา, โอโช สมาสวุตฺติพาหุลฺลํ อตฺถปาริณตฺยญฺจ, มธุรตา สทฺทานํ รสวนฺตตา, สมตา ปชฺชาเปกฺขาย จตุนฺนํ ปาทานเมกชาติยสมฺพนฺธตา, คชฺชาเปกฺขาย ตุ ปทานํ, สุขุมาลตา อผรุสกฺขรพาหุลฺลํ, สิเลสนํ สิเลโส พนฺธคารวํ, อุทารตา อุกฺกํสตา เกนจิ อตฺเถน สนาถตา วิสิฏฺฐวิเสสนยุตฺตตา จ, กนฺติ สพฺพโลกมโนหรตา, อตฺถพฺยตฺติ สิทฺเธน ญาเยน วา อภิเธยฺยสฺส คหณํ, สมาธิ โลกปฺปตีตฺยนุสาริอมุขฺยตฺถตา, เตสุ โอชอุทารตา สทฺทตฺถคุณา, สมาธิ อตฺถคุโณ, อตฺถานุคามิตฺตา เอตฺถ สทฺทานํ, อญฺเญ ตุ สทฺทคุณาวฯ

[117] อิทานิ ‘‘ปสาโทโช’’อิจฺจาทินา เต สทฺทาลงฺกาเร กเมน วิภชิตุํ อุทฺทิสติฯ ปสาโท ปสนฺนผฬิกาวลิ อตฺตนิ อาวุนิตรตฺตกมฺพลสุตฺตมิว สทฺทานํ อตฺถสฺส ปสาทนสงฺขาโต ปสาทาลงฺกาโร จ, โอโช สมาสวุตฺติพาหุลฺยอตฺถปาริณตฺยสงฺขโต สทฺทตฺถานํ คุโณ จ, มธุรตา สทฺทานํ รสวนฺตภาวสงฺขาตกณฺณมธุรตา จ, สมตา ปชฺเช ปาทสฺส สุติโต สทิสตา จ, คชฺเช ปทานํ ตเถว สทิสตาติ เอวํ ปาทานํ ปทานญฺจ ตุลฺยคุณตา จ, สุขุมาลตา วณฺณานํ อติผรุสอติสิถิลภาวํ วินา สมปฺปมาณมุทุคุโณ จ, สิเลโส ฐานกรณาทิสมฺภูตสภาควณฺณสุตีหิ อจฺฉิทฺทคุรุคุโณ จ, อุทารตา อุกฺกฏฺเฐน เกนจิ อตฺเถน พนฺธสฺส สชฺชิตภาโว จ, วิสิฏฺฐวิเสสนปเทน ยุตฺตตา จ, กนฺติ สพฺเพสํ ปิยคุณตา จ, อตฺถพฺยตฺติ อิจฺฉิตตฺถสฺส สิทฺเธน วา นฺยาเยน วา สุปากฏภาโว จ, สมาธโย โลกปฺปตีติอนติกฺกนฺตอญฺญธมฺมาโรปเนน อมุขฺยตฺถตา จาติ อิเม สทฺทตฺถคุณา ทส โหนฺติฯ ‘‘สมาธโย’’ติ ตสฺเสว พหุตฺตํ ทีเปติ, อิเมสุ ทสสุ โอโชทารตาติ ทฺเว สทฺทตฺถคุณา, สมาธิ อตฺถคุโณ ปริยาเยน ตทตฺถโชตกสทฺทคุโณปิ, เสสา สตฺต สทฺทคุณา เอว, เอเต สพฺเพปิ อลงฺกโรนฺติ พนฺธมเนนาติ วากฺเยน อลงฺการา นามฯ

สทฺทาลงฺการปโยชนวณฺณนา

[118]

คุเณเห’เตหิ สมฺปนฺโน, พนฺโธ กวิมโนหโร;

สมฺปาทยติ กตฺตูนํ, กิตฺติมจฺจนฺตนิมฺมลํฯ