จิตฺต วุตฺติ วิเสสตฺตา, มานสา สตฺติกา’งฺคโต;

พหิ นิสฺสฏ เสทาทิ, อนุภาเวหิ วณฺณิยาฯ

รสอธิปฺปาย

[352]

สามาชิกาน มานนฺโท, โย พนฺธตฺถา’นุสารินํ;

รสียตีติ ตญฺญูหิ, รโส นามา’ย’มีริโตฯ

รสปฺปเภท

[353]

สวิภาวา, นุภาเวหิ, สตฺติก,พฺยภิจาริภิ;

อสฺสาทิยตฺต มานีย, มาโน ฐาเย’ว โส รโสฯ

[354]

สิงฺคาร,หสฺส,กรุณา, รุทฺท,วีร,ภยานกา;

พีภจฺฉ,พฺภุต,สนฺตา, จ, รสา ฐายีน นุกฺกมาฯ

[355]

ทุกฺขรูเป’ย’ มานนฺโท, กถํ นุ กรุณาทิเก?

สิยา โสตูนมานนฺโท,

โสโก เวสฺสนฺตรสฺส หิฯ

ฐายีภาว นิทฺเทส รติฏฺฐายีภาว

[356]

รมฺม,เทส, กลา, กาล, เวสาทิ, ปฏิเสวนา;

ยุวาน’ญฺโญญฺญรตฺตานํ, ปโมโท รติ รุจฺจเตฯ

[357]

ยุตฺยา ภาวานุภาวา เต, นิพนฺธา โปสยนฺติ นํ;

โสปฺย’โยค, วิปฺปโยค, สมฺโภคานํ วสา ติธาฯ

หสฺสฏฺฐายีภาว

[358]

วิการา’กติอาทีหิ, อตฺตโน ถ ปรสฺส วา;

หสฺโส นิทฺทา, สมา’ลสฺย, มุจฺฉาทิ,พฺยภิจาริภิ;

ปริโปเส สิยา หสฺโส, ภิยฺโย’ตฺถิปภุตีนํ โสฯ

หสฺสปฺปเภท

[359]

สิต มิห วิกาสิ นยนํ,

กิญฺจา’ลกฺขิย ทิชํ ตุ ตํ หสิตํ;

มธุรสฺสรํ วิหสิตํ, อํสสิโรกมฺปมุปหสิตํฯ

[360]

อปหสิตํ สชล’กฺขิ, วิกฺขิตฺตงฺคํ ภวตฺย’ติหสิตํ;

ทฺเว ทฺเว กถิตา เจ’สํ,

เชฏฺเฐ [มชฺเฌ’ธเมติ เอตฺถ มชฺเฌ อธเมติ ปทจฺเฉโท] มชฺเฌ’ธเม จ กมโสฯ

กรุณฏฺฐายีภาว

[361]

โสกรูโป ตุ กรุโณ, นิฏฺฐปฺปตฺติ’ฏฺฐ นาสโต;

ตตฺถา’นุภาวา รุทิต, ปฬย,ตฺถมฺภกาทโย;

วิสาทา,ลสฺย,มรณ, จินฺตา’ที พฺยภิจาริโนฯ

รุทฺทฏฺฐายีภาว

[362]

โกโธ มจฺฉริยา’ทีหิ, โปเส ตาส, มทาทิภิ;

นยนา’รุณตาทีหิ, รุทฺโท นาม รโส ภเวฯ

วีรฏฺฐายีภาว

[363]

ปตาป, วิกฺกมา’ทีหุ, สฺสาโห ‘วีโร’ติ สญฺญิโต;

รณ,ทาน,ทยาโยคา, วีโร’ยํ ติวิโธ ภเว;

เตวา’นุภาวา ธิติ,ม, ตฺยา’ทโย พฺยภิจาริโนฯ

ภยฏฺฐายีภาว

[364]

วิการา,สนิ,สตฺตา’ทิ, ภยุ’กฺกํโส ภยานโก;

เสทา’ทโย นุภาเว’ตฺถ, ตาสา’ที พฺยภิจาริโนฯ

ชิคุจฺฉาฏฺฐายีภาว

[365]

ชิคุจฺฉา รุธิรา’ทีหิ, ปูตฺยา’ทีหิ วิราคโต;

พีภจฺโฉ โขภนุ’พฺเพคี, กเมน กรุณายุโต;

นาสา วิกูณนาทีหิ, สงฺกาทีหิ’สฺส โปสนํฯ

วิมฺหยฏฺฐายีภาว

[366]

อติ โลก ปทตฺเถหิ, วิมฺหโย’ยํ รโส’พฺภุโต;

ตสฺสา’นุภาวา เสท,สฺสุ, สาธุวาทา’ทโย สิยุํ;

ตาสา,เวค,ธิติ,ปฺปญฺญา, โหนฺเต’ตฺถ พฺยภิจาริโนฯ

สมฏฺฐายีภาว

[367]

ฐายีภาโว สโม เมตฺตา, ทยา,โมทา’ทิ สมฺภโว;

ภาวาทีหิ ต’ทุกฺกํโส, สนฺโต สนฺต นิเสวิโตฯ

อิติ สงฺฆรกฺขิต มหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

รสภาวา’วโพโธ นาม

ปญฺจโม ปริจฺเฉโทฯ

สุโพธาลงฺกาโร สมตฺโตฯ