อิจฺจา’นุคมฺม ปุริมาจริยา’นุภาวํ,

สงฺเขปโต นิคทิโต’ย มลงฺกตีนํ;

เภโท’ปรูปริ กวีหิ วิกปฺปิยานํ,

โก นาม ปสฺสิตุ มลํ ขลุ ตาส มนฺตํฯ

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิ วิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

อตฺถาลงฺการาวโพโธ นาม

จตุตฺโถ ปริจฺเฉโทฯ

5. ภาวาวโพธ-ปญฺจมปริจฺเฉท

[338]

ปฏิภานวตา โลก, โวหาร’มนุสารินา;

ตโต’จิตฺย สมุลฺลาส, เวทินา กวินา ปรํฯ

[339]

ฐายิสมฺพนฺธิโน ภาว, วิภาวา สา’นุภาวกา;

สมฺพชฺฌนฺติ นิพนฺธา เต, รส’สฺสาทาย สาธุนํฯ

ภาวอธิปฺปาย

[340]

จิตฺต วุตฺติ วิเสสา ตุ, ภาวยนฺติ รเส ยโต;

รตฺยาทโย ตโต ภาว, สทฺเทน ปริกิตฺติตาฯ

ฐายีภาวอธิปฺปาย

[341]

วิโรธินา’ญฺญภาเวน, โย ภาโว น ติโรหิโต;

สีเลน ติฏฺฐติ’จฺเจโส, ‘ฐายีภาโว’ติ สทฺทิโตฯ

ฐายีภาวปฺปเภทอุทฺเทส

[342]

รติ, หสฺโส, จ โสโก, จ,

โกธุ, สฺสาหา, ภยํ,ปิ จ;

ชิคุจฺฉา, วิมฺหโย, เจว, สโม จ นว ฐายิโนฯ

พฺยภิจารีภาวอธิปฺปาย

[343]

ติโรภาวา, วิภาวา’ทิ, วิเสสนา’ภิมุขฺยโต;

เย เต จรนฺติ สีเลน, เต โหนฺติ พฺยภิจาริโนฯ

พฺยภิจาริภาวปเภท

[344]

นิพฺเพโท , ตกฺก, สงฺกา, สม,

ธิติ, ชฬตา, ทีนตุ, คฺคา, ลสตฺตํ,

สุตฺตํ, ตาโส, คิลานุ, สฺสุก, หริส,

สติ, สฺสา, วิสาทา, พหิตฺถา [พหิทฺธา (ก.)];

จินฺตา, คพฺพา, ปมาโร, มริส, มท,

มตุ, มฺมาท, โมหา, วิโพโธ,

นิทฺทา, เวคา, สพิลํ, มรณ,

จปลตา [สจปลา (ก.)], พฺยาธิ, เตตฺติํส เมเตฯ

สตฺติกภาวอธิปฺปาย

[345]

สมาหิต’ตฺต’ปฺปภวํ, สตฺตํ [สตฺวํ (ก.)] เตโน’ปปาทิตา;

สตฺติกา [สาตฺวิกา (ก.)] ปฺย’นุภาวตฺเต, วิสุํ ภาวา ภวนฺติ เตฯ

สตฺติกภาวปฺปเภท

[346]

ถมฺโภ, ปฬย, โรมญฺจา, ตถา เสท, สฺสุ, เวปถุ;

เววณฺณิยํ, วิสรตา, ภาวา’ฏฺเฐ’เต ตุ สตฺติกาฯ

[347]

ยทา รตฺยาทโย ภาวา, ฐิติสีลา น โหนฺติ เจ;

ตทา สพฺเพปิ เต ภาวา, ภวนฺติ พฺยภิจาริโนฯ

[348]

วิภาโว การณํ เตสุ, ปฺปตฺติยุ’ทฺทีปเน ตถา;

โย สิยา โพธโก เตสํ,

อนุภาโว’ย มีริโตฯ

[349]

เนกเหตุํ มโนวุตฺติ, วิเสสญฺจ วิภาวิตุํ;

ภาวํ วิภาวา’นุภาวา, วณฺณิยา พนฺธเน ผุฏํฯ

[350]

สวิภาวา’นุภาเวหิ, ภาวา เต เต ยถารหํ;

วณฺณนียา ยโถ’จิตฺยํ, โลกรูปา’นุคามินาฯ

[351]