เหตุ , กฺกโม, ปิยตรํ, สมาส, ปริกปฺปนา;

สมาหิตํ, ปริยาย, วุตฺติ, พฺยาโชปวณฺณนํฯ

[170]

วิเสส, รุฬฺหาหงฺการา, สิเลโส, ตุลฺยโยคิตา;

นิทสฺสนํ, มหนฺตตฺตํ, วญฺจนา, ปฺปกตตฺถุติ,ฯ

[171]

เอกาวลิ, อญฺญมญฺญํ, สหวุตฺติ, วิโรธิตา;

ปริวุตฺติ, พฺภโม, ภาโว, มิสฺส, มาสี, รสี, อิติฯ

[172]

เอเต เภทา สมุทฺทิฏฺฐา, ภาโว ชีวิต มุจฺจเต;

วงฺกวุตฺตีสุ โปเสสิ, สิเลโส ตุ สิริํ ปรํฯ

นิทฺเทส

[173]

ปกาสกา วิเสสสฺส, สิยา’ติสยวุตฺติ ยา;

โลกา’ติกฺกนฺตวิสยา, โลกิยา,ติ จ สา ทฺวิธาฯ

[174]

โลกิยาติสยสฺเส’เต,

เภทา เย ชาติอาทโย;

ปฏิปาทียเต ตฺว’ชฺช, โลกาติกฺกนฺตโคจราฯ

[175]

ปิวนฺติ เทหกนฺตี เย, เนตฺตญฺชลิปุเฏน เต;

นา’ลํ หนฺตุํ ชิเน’สํ ตฺวํ, ตณฺหํ ตณฺหาหโรปิ กิํ?

[176]

อุปมาโน’ปเมยฺยานํ, สธมฺมตฺตํ สิโย’ปมา;

สทฺท, ตฺถคมฺมา, วากฺยตฺถ, วิสยา,ติ จ สา ภิธาฯ

[177]

สมาส, ปจฺจเย, วา’ที, สทฺทา เตสํ วสา ติธา;

สทฺทคมฺมา สมาเสน, มุนินฺโท จนฺทิมา’นโนฯ

[178]

อายาที ปจฺจยา เตหิ, วทนํ ปงฺกชายเต;

มุนินฺทนยน ทฺวนฺทํ, นีลุปฺปลทลียติฯ

[179]

อิวาที อิว, วา, ตุลฺย, สมาน, นิภ, สนฺนิภา;

ยถา, สงฺกาส, ตุลิต, ปฺปกาส, ปติรูปกาฯ

[180]

สรี, สริกฺข, สํวาที, วิโรธิ, สทิสา, วิย;

ปฏิปกฺข, ปจฺจนีกา, สปกฺโข, ปมิโต, ปมาฯ

[181]

ปฏิพิมฺพ, ปฏิจฺฉนฺน, สรูป, สม, สมิตา;

สวณฺณา, ภา, ปฏินิธิ, สธมฺมา, ทิ สลกฺขณาฯ

[182]

ชยตฺย , กฺโกสติ, หสติ, ปติคชฺชติ, ทูภติ;

อุสูยตฺย, วชานาติ, นินฺทติ, สฺสติ, รุนฺธติฯ

[183]

ตสฺส โจเรติ โสภคฺคํ, ตสฺส กนฺติํ วิลุมฺปติ;

เตน สทฺธิํ วิวทติ, ตุลฺยํ เตนา’ธิโรหติฯ

[184]

กจฺฉํ วิคาหเต, ตสฺส, ต มนฺเวตฺย, นุพนฺธติ;

ตํสีลํ, ตํนิเสเธติ, ตสฺส จา’นุกโรติ, เมฯ

[185]

อุปมาโน’ปเมยฺยานํ, สธมฺมตฺตํ วิภาวิภิ;

อิเมหิ อุปมาเภทา, เกจิ นิยฺยนฺติ สมฺปติฯ

[186]

วิกาสิปทุมํ’วา’ติ, สุนฺทรํ สุคตา’นนํ;

อิติ ธมฺโมปมา นาม, ตุลฺยธมฺมนิทสฺสนาฯ

[187]

ธมฺมหีนา ‘‘มุข’มฺโภช, สทิสํ มุนิโน’’อิติ;

วิปรีโต’ปมา ‘‘ตุลฺย, มานเนน’มฺพุชํ ตว’’ฯ

[188]

ตวา’นน’มิว’มฺโภชํ, อมฺโภช’มิว เต มุขํ;

อญฺญมญฺโญปมา สา’ยํ, อญฺญมญฺโญปมานโตฯ

[189]

‘‘ยทิ กิญฺจิ ภเว’มฺโภชํ, โลจน’พฺภมุวิพฺภมํ;

ธาเรตุํ มุขโสภํ ตํ, ตเว’’ติ อพฺภุโตปมาฯ

[190]

‘‘สุคนฺธิ โสภา สมฺพนฺธี, สิสิรํ’สุ วิโรธิ จ;

มุขํ ตว’มฺพุชํเว’ติ’’, สา สิเลโสปมา มตาฯ

[191]

สรูปสทฺทวาจฺจตฺตา, สา สนฺตาโนปมา ยถา;

พาลา’วุ’ยฺยานมาลา’ยํ, สา’ลกา’นนโสภินีฯ

[192]

ขยี จนฺโท, พหุรชํ, ปทุมํ, เตหิ เต มุขํ;

สมานมฺปิ สมุกฺกํสิ, ตฺย’ยํ นินฺโทปมา มตาฯ

[193]

อสมตฺโถ มุเขนิ’นฺทุ, ชิน! เต ปฏิคชฺชิตุํ;

ชโฬ กลงฺกี’ติ อยํ, ปฏิเสโธปมา สิยาฯ

[194]

‘‘กจฺฉํ จนฺทารวินฺทานํ, อติกฺกมฺม มุขํ ตว;

อตฺตนา’ว สมํ ชาต’’, มิตฺย’สาธารโณปมาฯ

[195]

‘‘สพฺพ’มฺโภช’ปฺปภาสาโร, ราสิภูโต’ว กตฺถจิ;

ตวา’นนํ วิภาตี’’ติ, โหตา’ภูโตปมา อยํฯ

[196]

ปตียเต’ตฺถคมฺมา ตุ, สทฺทสามตฺถิยา กฺวจิ;

สมาส, ปฺปจฺจเย, วาทิ, สทฺทโยคํ วินา อปิฯ

[197]

ภิงฺคาเน’มานิ จกฺขูนิ, นา’มฺพุชํ มุข’เมวิ’ทํ;

สุพฺยตฺตสทิสตฺเตน, สา สรูโปปมา มตาฯ

[198]

‘‘มเย’ว มุขโสภา’สฺเส, ตฺยล’มินฺทุ! วิกตฺถนา;

ยโต’มฺพุเชปิ สา’ตฺถีติ’’, ปริกปฺโปปมา อยํฯ

[199]

‘‘กิํ วา’มฺพุช’นฺโตภนฺตาลิ, กิํ โลลนยนํ มุขํ;

มม โทลายเต จิตฺต’’, มิจฺจ’ยํ สํสโยปมาฯ

[200]

กิญฺจิ วตฺถุํ ปทสฺเสตฺวา, สธมฺมสฺสา’ภิธานโต;

สามฺยปฺปตีติสพฺภาวา, ปติวตฺถุปมา ยถาฯ

[201]

ชเนสุ ชายมาเนสุ, เน’โกปิ ชินสาทิโส;

ทุติโย นนุ นตฺเถ’ว, ปาริชาตสฺส ปาทโปฯ

[202]

วากฺยตฺเถเน’ว วากฺยตฺโถ, ยทิ โกจู’ปมียเต;

อิวยุตฺตา, วิยุตฺตตฺตา, สา วากฺยตฺโถปมา ทฺวิธาฯ

อิวยุตฺตา

[203]

ชิโน สํกฺเลสตตฺตานํ, อาวิภูโต ชนาน’ยํ;

ฆมฺมสนฺตาปตตฺตานํ, ฆมฺมกาเล’มฺพุโท วิยฯ

อิววิยุตฺตา

[204]

มุนินฺทานน มาภาติ, วิลาเสกมโนหรํ;

อุทฺธํ สมุคฺคตสฺสา’ปิ, กิํ เต จนฺท วิชมฺภนาฯ

[205]

สมุพฺเพเชติ ธีมนฺตํ, ภินฺนลิงฺคาทิกํ ตุ ยํ;

อุปมาทูสนายา’ล, เมตํ กตฺถจิ ตํ ยถาฯ

[206]

หํสี’วา’ยํ สสี ภินฺน, ลิงฺคา, กาสํ สรานิ’ว;

วิชาติ วจนา, หีนา, สา’ว ภตฺโต ภโฏ’ธิเปฯ

[207]

‘‘ขชฺโชโต ภาณุมาลี’ว, วิภาติ’’ตฺยธิโกปมา;

อผุฏฺฐตฺถา ‘‘พลมฺโพธิ, สาคโร วิย สํขุภิฯ’’

[208]

‘‘จนฺเท กลงฺโก ภิงฺโค’เว’, ตฺยุ’ปมาเปกฺขินี อยํ;

ขณฺฑิตา เกรวา’กาโร, สกลงฺโก นิสากโรฯ

[209]

อิจฺเจวมาทิรูเปสุ, ภวนฺติ วิคตา’ทรา;

กโรนฺติ จา’ทรํ ธีรา, ปโยเค กฺวจิ เท’ว ตุฯ

[210]

อิตฺถียํ’วา’ชโน ยาติ, วทตฺเย’สา ปุมา วิย;

ปิโย ปาณา อิวา’ยํ เม, วิชฺชา ธน’มิว’จฺจิตาฯ

[211]