159. กฺวิสฺส

กฺริยตฺถา ปรสฺส กฺวิสฺส โลโป โหติฯ สมฺภวตีติ สมฺภูฯ เอวํ วิภวตีติ วิภู, อภิภู, สยมฺภูฯ ตถา ธุ=กมฺปเน, สนฺธุนาตีติ สนฺธุฯ วิภาตีติ วิภาฯ ปภาตีติ ปภาฯ สํคมฺม ภาสนฺติ เอตฺถาติ สภา, ‘‘กฺวิมฺหิ โลโป+นฺตพฺยญฺชนสฺสา’’ติ อนฺตพฺยญฺชนสฺส โลโปฯ ภุเชน คจฺฉตีติ ภุชโคฯ เอวํ อุรโคฯ ตุรํ=สีฆํ คจฺฉตีติ ตุรงฺโคฯ เขน คจฺฉตีติ ขโคฯ วิหายเส คจฺฉตีติ วิหโค, ตทมินาทิปาฐา วิหาเทโสฯ น คจฺฉตีติ นโคฯ เอวํ อโค, ‘‘นโค วา+ปฺปาณินี’’ติ วิกปฺเปน นญสมาเส ฏาเทสนิเสโธฯ ชน=ชนเน, กมฺมโต ชาโตติ กมฺมโช, อมาทิสมาโส, กมฺมโช วิปาโก, กมฺมชา ปฏิสนฺธิ, กมฺมชํ รูปํฯ เอวํ จิตฺตชํ, อุตุชํ, อาหารชํฯ อตฺตโช ปุตฺโต, วาริมฺหิ ชาโต วาริโชฯ เอวํ ถลโชฯ ปงฺกชํฯ ชลชํฯ อณฺฑชํฯ สรสิชํ, อุปปทสมาเส พหุลํวิธานา วิภตฺยโลเป ‘‘มนาทีหี’’ติอาทินา สิอาเทโสฯ ทฺวิกฺขตฺตุํ ชาโต ทฺวิโช, ‘‘ตทมินา’’ ทินา กฺขตฺตุํโลโปฯ ปจฺฉา ชาโต อนุโชฯ สญฺชานาตีติ สญฺญาฯ ปชานาตีติ ปญฺญาฯ เอวํ ปติฏฺฐาตีติ ปติฏฺฐาฯ ฌา=จินฺตายํ, ปรสมฺปตฺติํ อภิชฺฌายตีติ อภิชฺฌาฯ หิเตสิตํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ฌายตีติ อุปชฺฌาฯ โส เอว อุปชฺฌาโย, ‘‘สกตฺเถ’’ติ โยฯ สมฺมา ฌายนฺติ เอตฺถาติ สํฌาฯ กฺวิทนฺตา ธาตฺวตฺถํ น ชหนฺติ, ลิงฺคตฺถํ ปฏิปาทยนฺติฯ

48. อโน

กฺริยตฺถา ภาวการเกสุ อโน โหติฯ นนฺท=สมิทฺธิยํ, ภาเว-นนฺทิยเต นนฺทนํฯ กมฺเม-อนนฺทียิตฺถ นนฺทียติ นนฺทียิสฺสติ นนฺทิตพฺพนฺติ วา นนฺทนํ วนํฯ คหนํ คหนียํ วา คหณํ, ‘‘ตถนรา’’ ทินา นสฺส โณฯ คณฺหนํ, นิคฺคหีตสฺส โนฯ จริตพฺพํ จรณํฯ ภุยเต ภวนํฯ หุยเต หวนํฯ รุนฺธิตพฺพํ รุนฺธนํ โรธนํ วาฯ ภุญฺชิตพฺพํ ภุญฺชนํ โภชนํ วาฯ พุชฺฌิตพฺพํ พุชฺฌนํ, ‘‘ปทาทีนํ กฺวจี’’ติ ยุกฯ โพธนํ วาฯ สุติ สุยฺยติ วา สวนํฯ ปาปียตีติ ปาปุณนํ, ‘‘สกาปานํ กุก+กู’’ติ โยควิภาคา กุอาคเม นาคเม จ ตสฺส โณ จฯ ปาลียตีติ ปาลนํ อิจฺจาทิฯ

กตฺตริ-รชํ หรตีติ รโชหรณํ โตยํฯ วิชานาตีติ วิญฺญาณํฯ ฆา=คนฺโธปาทาเน, ฆายตีติ ฆานํฯ ฌา=จินฺตายํ, ฌายตีติ ฌานํฯ กโรติ อเนนาติ การณํ, ทีโฆฯ วิอากรียนฺติ เอเตนาติ พฺยากรณํฯ ปูรติ+เนนาติ ปูรณํฯ ทียเต+เนนาติ ทานํฯ ปมียเต+เนนาติ ปมาณํฯ วุจฺจเต+เนนาติ วจนํฯ ปนุทติ ปนุชฺชเต+เนนาติ วา ปนุทนํฯ สูท=ปครเณ, สูทติ สุชฺชเต+เนนาติ วา สูทโนฯ สุณาติ สุยเต+เนเนติ วา สวนํฯ ลุยติ ลุยเต+เนเนติ วา ลวนํฯ เอวํ นยนํฯ ปุนาติ ปุยเต+เนเนติ วา ปวโนฯ สเมตีติ สมโณ สมนํ วาฯ ตถา ภาเวติ ภาวียติ เอตายาติ วา ภาวนํฯ เอวํ ปาจนํ ปาจาปนํ อิจฺจาทิฯ ‘‘อน+สณสฺวา ปรีหิ โฬ’’ติ โฬ, อาฬาหนํฯ

อธิกรเณ-ติฏฺฐติ อสินฺติ ฐานํฯ เอวํ สยนํ, เสนํ วา อาสนํฯ อธิกรียติ เอตฺถาติ อธิกรณํฯ