2. นามกณฺฑ

อถ นามานิ วุจฺจนฺเตฯ ตํ อตฺถาภิมุขํ นมนโต, อตฺตนา จ+ตฺถสฺส นามนโต นามํ, ทพฺพาภิธานํฯ ตํ ทุวิธํ สลิงฺคา+ลิงฺคโต, อนฺวตฺถรุฬฺหิโต จ, ติวิธํ ปุมิ+ตฺถิ+นปุํสกลิงฺคโต, รุกฺโข, ลตา, วนนฺติฯ จตุพฺพิธํ สามญฺญ+คุณ+กฺริยา+ยทิจฺฉานามโต, รุกฺโข, นีโล, ปาจโก, สิริวฑฺโฒติฯ อฏฺฐวิธํ อวณฺณิ+วณฺณุ+วณฺโณ+การ+นิคฺคหีตนฺตปกติเภทโต, เอตฺถ กิํสทฺโท นิคฺคหีตนฺโตฯ ปจฺจยา ปฐมํ กรียตีติ ปกติ, สทฺโท, ธาตุ จฯ

ตตฺถ สลิงฺเคสุ ตาว อการนฺตโต ปุลฺลิงฺคา สุคตสทฺทา สตฺต วิภตฺติโย ปรา โยชียนฺเตฯ สุคตอิติ ฐิเต –

1. ทฺเว ทฺเว+กาเนเกสุ นามสฺมา สิโย อํโย นา หิ ส นํ สฺมา หิ ส นํ สฺมิํ สุ

เอเตสํ ทฺเว ทฺเว โหนฺติ เอกาเนกตฺเถสุ วตฺตมานโต นามสฺมา ยถากฺกมํฯ ยโต อิเม สตฺต ทุกา โหนฺติ, ‘‘อตฺถวนฺต+มธาตุก+มปจฺจยํ ปาฏิปทิกํ กิตก+ตทฺธิต+สมาสา เจ’’ติ วุตฺตตฺตา ตํ นามํ ปาฏิปทิกํ นามฯ เกจิ สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺค+สงฺขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ ปาฏิปทิกนฺติ วทนฺติฯ เตเน+ตํ วุจฺจติ –

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สทฺทตฺถ+มพฺรวุํ ปเร;

สงฺขฺยา+กมฺมาทิกานนฺตุ, วิภตฺติ วาจกา มตาฯ

สกตฺถ+ทพฺพ+ลิงฺคานิ, สงฺขฺยา+กมฺมาทิปญฺจกํ;

สทฺทตฺถ+มพฺรวุํ เกจิ, วิภตฺติ ปน โชตกาติ จฯ