44. อสํขฺเยหิ จา+งฺคุลฺยา+นาญฺญาสํขฺยตฺเถสุติ

อสํขฺเยหิ สํขฺยาหิ จ ปราย องฺคุลิยา สมาสนฺโต อ โหติฯ นิคฺคต+มงฺคุลีหิ นิรงฺคุลํ, ทฺเว องฺคุลิโย สมาหฏา ทฺวงฺคุลํฯ อนญฺญาสํขฺยตฺเถสูติ กิํ, ปญฺจ องฺคุลิโย อสฺมิํ หตฺเถติ ปญฺจงฺคุลิ, องฺคุลิยา สมีปํ อุปงฺคุลิฯ

45. ทีฆาโหวสฺเสกเทเสหิ จ รตฺตฺยาติ

ทีฆาทีหิ ปราย รตฺติยา อ โหติฯ ทีฆา จ สา รตฺติ จาติ ทีฆรตฺตํฯ อโห จ รตฺติ จ อโหรตฺตํ, อาปาทิตฺตา โอฯ วสฺสาสุ รตฺติ วสฺสารตฺตํฯ ปุพฺพา จ สา รตฺติ จาติ ปุพฺพรตฺตํฯ เอวํ อปรรตฺตํ, อฑฺฒรตฺตํ, อติกฺกนฺโต รตฺติํ อติรตฺโตฯ ทฺเว รตฺติโย สมาหฏา ทฺวิรตฺตํฯ อนญฺญาสํขฺยตฺเถสุ ตฺเวว, ทีฆา รตฺติ อสฺมินฺติ ทีฆรตฺติ, เหมนฺโตฯ รตฺติยา สมีปํ อุปรตฺติฯ พหุลํวิธานา กฺวจิ โหเตว, รตฺติปริมาณานุรูปํ ยถารตฺตํฯ

46. โคตฺว+จตฺเถ จา+โลเป

โคสทฺทา อโลปวิสเย สมาสนฺโต อ โหติ น เจ จตฺถาทีสุ สมาโสฯ รญฺโญ โค ราชคโวฯ ปรโม จ โส โค จาติ ปรมคโวฯ ปญฺจนฺนํ คุนฺนํ สมาหาโร ปญฺจควํ, ‘‘โคสฺสา+วง’’ติ อวงฯ ตํ ธน+มสฺสาติ ปญฺจควธโนฯ ทสควํฯ

47. รตฺตินฺทิว+ทารคว+จตุรสฺสา

เอเต สทฺทา อ-อนฺตา นิปจฺจนฺเตฯ รตฺติ จ ทิวา จ รตฺตินฺทิวํ, อิมินาว นุมาค มาฯ ทารา จ คโว จ ทารควํฯ จตสฺโส อสฺสิโย อสฺส จตุรสฺโสฯ

48. อายาเม+นุควํ

อนุควํติ นิปจฺจเต อายาเมคมฺยมาเนฯ ควสฺส อายาโม อนุควํ สกฏํ, อสงฺขฺยสมาโสฯ

49. อกฺขิสฺมา+ญฺญตฺเถ

อกฺขิสฺมา สมาสนฺโต อ โหติ อญฺญตฺเถฯ วิสาลานิ อกฺขีนิ ยสฺส โส วิสาลกฺโขฯ

50. ทารุมฺย+งฺคุลฺยา

องฺคุลนฺตา อญฺญตฺเถ ทารุมฺหิ สมาสนฺโต อ โหติฯ ทฺเว องฺคุลิโย อวยวา อสฺเสติ ทฺวงฺคุลํ ทารุ, เอวํ ปญฺจงฺคุลํฯ องฺคุลิสทิสาวยวํ ธญฺญาทีนํ วิกฺเขปกํ ทารูติ วุจฺจเตฯ

54. อุตฺตรปเท

อิทํ สพฺพตฺถ อธิกาตพฺพํฯ

55. อิมสฺสิ+ทนฺติ

อุตฺตรปเท อิมสฺส อิทํ, อิมาย อตฺโถ อิทมฏฺโฐ, ถสฺส โฐ, อิทมฏฺโฐ อสฺส อตฺถีติ อิทมฏฺฐี, อิทมฏฺฐิโน ภาโว อิทมฏฺฐิตาฯ อิเมสํ ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา, นิคฺคหีตโลโป ปสฺส จ ทฺวิภาโวฯ

57. ฏ นฺตนฺตูนนฺติ

นฺตนฺตูนํ อุตฺตรปเท ฏ โหติฯ ภวนฺโต ปติฏฺฐา อมฺหนฺติ ภวํปติฏฺฐา มยํ, นิคฺคหีตาคโม, วคฺคนฺโต, โยสฺส ฏา จฯ ภควา มูลํ เอเตสํติ ภควํมูลกา โน ธมฺมาฯ