[9] พฺยติหารลกฺขโณ ยถา – ‘‘ตตฺถ คเหตฺวา เตน ปหริตฺวา ยุทฺเธ สรูปํ’’ติ สุตฺเตน สมาเส กเต เกเสสุ จ เกเสสุ จ คเหตฺวา ยุทฺธํ ปวตฺตํ เกสาเกสี, ทณฺเฑหิ จ ทณฺเฑหิ จ ปหริตฺวา ยุทฺธํ ปวตฺตํ ทณฺฑาทณฺฑีติ โหติฯ เอตฺถ จ ‘‘จี วีติหาเร’’ติ จีปจฺจเย ‘‘จิสฺมิํ’’ติ อากาโร, เอวํ มุฏฺฐามุฏฺฐีฯ

โสภโณ คนฺโธ สุคนฺโธ, โส อสฺส อตฺถีติ สุคนฺธีหิ อตฺถิอตฺเถ อีปจฺจเยน สิทฺธํฯ ยสฺมา จ ภทฺทาย กาปิลานิยา อปทาเน ‘‘ปุโน ปตฺตํ คเหตฺวาน, โสธยิตฺวา สุคนฺธินา’’ติ วุตฺตํ, ตสฺมา วุตฺติยํ อิการนฺตสฺส อภาวทีปนตฺถํ ‘‘สุคนฺธิ ทุคฺคนฺธีติ ปโยคา น ทิสฺสตี’’ติ วุตฺตํฯ สุคนฺธินาติ เอกวจเน รสฺโสฯ

19. จตฺเถ

อเนกํสฺยาทฺยนฺตํ จตฺเถ เอกตฺถํ วา โหติฯ สมุจฺจโย อนฺวาจโย อิตรีตรโยโค สมาหาโรติ จสทฺทสฺส อตฺโถ จตุพฺพิโธฯ

ตตฺถ สมุจฺจยา+นฺวาจเยสุ สมาโส น โหติ, กฺริยาสาเปกฺขตาย นามานํ อญฺญมญฺญํ อยุตฺตตฺถตฺตา, ยถา-จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ ปจฺจยํ สยนาสนํ อทาสิ, ทานญฺจ เทหิ, สีลญฺจรกฺขาหิฯ อิตรีตรโยเค สมาหาเร จ อญฺญมญฺญาเปกฺขตฺตา สมาโสฯ

อุภยตฺถปธาเน จตฺเถ กถ+เมกตฺถีภาโว สมฺภเว+ติ เจ, วุตฺตญฺหิ –

สปฺปธานาปิ ยตฺถ+ตฺถา, มิโถ สาเปกฺขตา อิว;

กฺริยาสมฺพนฺธสามญฺญา, จตฺเถ+กตฺถํ ต+ทุจฺจเตติฯ

ยสฺมา เอกตฺถีภาเวปิ สตียสตียตฺเถ ปธานํ, ตสฺมา อิทํ วุจฺจเต –

น+ญฺญมญฺญํ วิเสเสนฺติ, จตฺเถ อตฺถา ปทานิว;

สตฺถวุตฺยี อโต เตสํ, ปธานตฺถํ+ภิยุชฺชเตฯ

อิตรีตรโยโค จ, สมาหาโรตฺย+ยํ ทฺวิธา;

สมาโส ตุ อิมํ อญฺเญ, ชานนฺเต ทฺวนฺทนามโตฯ

อิตรีตรโยคสฺมิํ+วยวตฺถสฺส สมฺภโว;

สมุทายติโรภาโว, ปรํว ลิงฺค+มสฺส จฯ

สมุทายพฺภโว ยสฺมิํ+วยวา จ ติโรหิตา;

สมาหาโรตฺย+ยํ จตฺโถ, โส จ โหติ นปุํสเกฯ

อิตรีตรโยโค ยถา-สาริปุตฺโต จ โมคฺคลฺลาโน จ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา, โภ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา อิจฺจาทิฯ อวยวปธานตฺตา พหุวจนเมวฯ สมณา จ พฺราหฺมณา จ สมณพฺราหฺมณา, เอวํ พฺราหฺมณคหปติกา, ขตฺติยพฺราหฺมณา, เทวมนุสฺสา, จนฺทิมสูริยาฯ

64. วิชฺชาโยนิสมฺพนฺธีน+มา ตตฺร จตฺเถติ

วิชฺชาสมฺพนฺธีนํ โยนิสมฺพนฺธีนญฺจ จตฺเถ อา โหตีติ อุการสฺส อา, โหตา จ โปตา จ โหตาโปตาโรฯ เอวํ มาตาปิตโรฯ

65. ปุตฺเตติ

ปุตฺเต อุตฺตรปเท ปิตาทีน+มา โหติ จตฺเถฯ ปิตา จ ปุตฺโต จ ปิตาปุตฺตา, เอวํ มาตาปุตฺตาฯ