เมนู

เอวํ อายุ โภโต โหตุ, จิรํ ชีวิตํ, ภทฺทํ, กลฺยาณํ, อตฺถํ, ปโยชนํ, กุสลํ, อนามยํ, หิตํ, ปตฺถํ, สุขํ, สาตํ, โภโต โหตุ, สาธุ สมฺมุติ เม ตสฺส, ปุตฺตสฺสา+วิกเรยฺย คุยฺห+มตฺถํ, ตสฺส เม สกฺโก ปาตุรโหสิ, ตสฺส ปหิเณยฺย, ภิกฺขูนํ ทูตํ ปาเหสิ, กปฺปติ สมณานํ อาโยโค , เอกสฺส ทฺวินฺนํ ติณฺณํ วา ปโหติ, อุปมํ เต กริสฺสามิ, อญฺชลิํเต ปคฺคณฺหามิ, ตสฺส ผาสุ, โลกสฺส+ตฺโถ, นโม เต ปุริสาชญฺญ, โสตฺถิ ตสฺส, สมตฺโถ มลฺโล มลฺลสฺส, ตสฺส หิตํ, ตสฺส สุขํ, สฺวาคตํ เต มหาราชาติ สพฺพตฺถ สมฺพนฺเธ ฉฏฺฐีฯ

26. ปญฺจมฺย+วธิสฺมา

ปทตฺถาวธิสฺมา ปญฺจมีวิภตฺติ โหติฯ

สเมปฺย+ปคเม ทฺวินฺนํ, ปุพฺพรูปา ย+ทจฺจุตํ;

วุจฺจเต ต+ทปาทานํ, ตํ จลาจลโต ทฺวิธา;

ยถา+สฺสา ธาวตา โปโส, ปโต, รุกฺขาผลนฺติ จฯ

ตตฺถ จลาวธิ ธาวตา อสฺสา ปุริโส ปตติ, อจลาวธิ ปพฺพตา โอตรนฺติ วนจารกาติฯ

ตญฺจ อวธิ วิสยกฺริยาวิเสสสฺส นิทฺทิฏฺฐตฺตา นิทฺทิฏฺฐวิสยํ, ยตฺถ อป อปคมนกฺริยํ อุปาตฺตํ=อชฺฌาหฏํ วิสยํ กตฺวา ปวตฺตติ, ตํ อุปาตฺตํฯ ยํ เกนจิ คุเณน อุกฺกํสิยติ, ตํ อนุเมยฺยํฯ ยถา คามา อเปนฺติ มุนโย, นครา นิคฺคโต ราชา, ปาปา จิตฺตํ นิวาเรนฺติฯ วลาหกา วิชฺโชตเต, กุสุลโต ปจตีติฯ เอตฺถ จ วฬาหกา นิกฺขมฺม, กุสุลโต อปเนตฺวาติ จ ปุพฺพกฺริยา อชฺฌาหรียติฯ มถุรา ปาฏลิปุตฺตเกหิ อภิรูปาติ อนุมียติฯ วุตฺตญฺหิ –

นิทฺทิฏฺฐวิสยํ กิญฺจิ, อุปาตฺตวิสยํ ตถา;

อนุเมยฺยวิสยญฺเจติ, ติธา+หุ อวธิํ พุธาติฯ

ภยเหตุมฺหิ-โจรา ภยํ ชายติ, ตณฺหาย ชายติ ภยํ, ปาปโต อุตฺตสติ, นตฺถิ โสโก กุโต ภยํฯ อกฺขาตริ-อุปชฺฌายา สิกฺขํ คณฺหาติ, อาจริยมฺหา อธีโต สุณาติ วาฯ พุทฺธสฺมา ปราเชนฺติ อญฺญติตฺถิยา, ปราชิตา ภวนฺตีตฺยตฺโถฯ หิมวตา ปภวติ คงฺคา, อจิรวติยา ปภวนฺติ กุนฺนทิโยฯ อุรสฺมา ชาโต ปุตฺโต, กมฺมโต ชาตํ อินฺทฺริยํ, อุปชฺฌายา อนฺตรธายติ สิสฺโส, มาตาปิตูหิ อนฺตรธารยติ ปุตฺโต, นิลียตีตฺยตฺโถฯ ทูรตฺถโยเคกีวทูโร อิโต นฬการคาโม, ตโต หเว ทูรตรํ วทนฺติ, คามโต นาติทูเร, อารกา เต โมฆปุริสา อิมสฺมา ธมฺมวินยา, อารกา เตหิ ภควา ทูรโตว นมสฺสนฺติ, อทฺทส ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ อนฺติกตฺถโยเค-อนฺติกํ คามา, อาสนฺนํ คามา, สมีปํ คามาฯ ปริมาเณ-อิโต มถุราย จตูสุ โยชเนสุ สํกสฺสํ, ราชคหโต ปญฺจจตฺตาลีสโยชนมตฺถเก สาวตฺถิฯ กาลปริมาเณ-อิโต เอกนวุติกปฺปมตฺถเก, อิโต วสฺสสตสหสฺสสฺส อจฺจเยน พุทฺโธ โลเก อุปฺปชฺชิสฺสติฯ ปาสาทา สํกเมยฺย, ปาสาทํ อภิรุหิตฺวา สํกเมยฺยาติ อตฺโถ, ตถา หตฺถิกฺขนฺธา สํกเมยฺย, อภิธมฺมา ปุจฺฉนฺติ, อภิธมฺมํ สุตฺวาติ อตฺโถ, อาสนา วุฏฺฐเหยฺยฯ ทิสตฺถวาจีหิ โยเค-อิโต สา ปุริมา ทิสา, อิโต สา ทกฺขิณา ทิสา, อวีจิโต ยาว ภวคฺคํ, อุทฺธํ ปาทตลา, อโธ เกสมตฺถกาฯ วิภชเน-ยโต ปณีตตโร วา วิสิฏฺฐตโร วา นตฺถิ, อตฺตทนฺโต ตโต วรํ, กิญฺจาปิ ทานโต สีลํ วรํ, ตโต มยา พหุตรํ สุตํ, สีลเมว สุตา เสยฺโยฯ

อารติปฺปโยเค-อารติ วิรติ ปาปา, ปาณาติปาตา เวรมณิ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต, อปฺปฏิวิรตา มุสาวาทาฯ สุทฺธตฺถโยเค-โลภนีเยหิ ธมฺเมหิ สุทฺโธ, มาตุโต จ ปิตุโต จ สุทฺโธ อนุปกฺกุฏฺโฐฯ ปโมจนตฺถโยเค-ปริมุตฺโต ทุกฺขสฺมาติ วทามิ, มุตฺโต+สฺมิ มารพนฺธนา, น เต มุจฺจนฺติ มจฺจุนา, มุตฺโต+หํ+สพฺพปาเสหิฯ วิเวจเน-วิวิจฺเจว กาเมหิ, วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิฯ ปมาณตฺเถ-อายามโต จ วิตฺถารโต จ โยชนํ, คมฺภีรโต จ ปุถุลโต จ โยชนํ จนฺทภาคาย ปริมาณํ, ปริกฺเขปโต นวโยชนสตปริมาโณ มชฺฌิมเทโสฯ ปุพฺพาทิโยเค-ปุพฺเพว เม ภิกฺขเว สมฺโพธา, อิโต ปุพฺเพ นาโหสิ, ตโต ปรํ ปจฺจนฺติมา ชนปทา, ตโต อปเรน สมเยนฯ ปญฺเห-กุโต+สิ ตฺวํ, กุโต ภวํ, ปาฏลิปุตฺตโตฯ กิจฺฉา ลทฺธนฺติ คุเณ ปญฺจมี, กิจฺเฉน เม อธิคตนฺติ เหตุมฺหิ กรเณ วา ตติยา, เอวํ โถกา มุตฺโต, โถเกน มุตฺโตติฯ

กถํ ‘‘โถกํ จลตี’’ติ, กฺริยาวิเสสเน กมฺมนิ ทุติยา, โถกํ จลนํ กโรตีตฺยตฺโถ, โถกนฺติ จลนกฺริยาย วิเสสนตฺตา กฺริยาวิเสสนํฯ

กฺริยาวิเสสนํ นาม, กมฺมตฺเต+กตฺตสณฺฐิตา;

นฺยายสิทฺธํ ยโต ตสฺมา, ตทตฺถํ น วิสุํ วิธิฯ

นฺยายสิทฺธํว=จลนนฺติ ยสฺมา ภาเว อโน, ตสฺมา ภาวสฺเส+กตฺตา เอกวจนนฺติ ญายา เอกตฺตญฺจ, ภาเว อนตฺตา นปุํสกตฺตญฺจ, กโรติกฺริยาย สมฺพนฺเธน กมฺมตฺตญฺจ สิชฺฌตีติฯ กร+ภูธาตโว จ –

การิยรูปาภิธาตฺวตฺถา , สพฺเพ สตฺตาย ยุชฺชเร;

ตโต กฺริยา จ ภาโว จ, สามญฺญํ เตสุ คมฺยเต –

ติ วุตฺตตฺตา ยุชฺชนฺติฯ

โถกตฺเถ-โถกา มุจฺจติฯ สพฺพตฺถ สวิสเย ปญฺจมีฯ เอตฺถ ‘‘วิวกฺขา โลกิกา สา จ, น สกฺกา อนิวตฺติตุํ’’ติ วุตฺตตฺตา อนิฏฺฐปฺปสงฺโค น สิยาฯ มริยาทายํ-อาปพฺพตา เขตฺตํฯ อภิวิธิมฺหิ-อาพฺรหฺมโลกา สทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ, ปพฺพตํ วชฺเชตฺวา, พฺรหฺมโลกมฺหิ พฺยาเปตฺวาติ จ อตฺโถฯ เอตฺถ วชฺชมานสีมา มริยาทา, คยฺหมานสีมา อภิวิธิฯ

27. อปปรีหิ วชฺชเน

วชฺชเน วตฺตมาเนหี อปปรีหิ โยเค ปญฺจมี โหติฯ อปสาลาย อายนฺติ วาณิชา, ปริสาลาย อายนฺติ วาณิชา, สาลํ วชฺเชตฺวาติ อตฺโถฯ

28. ปฏินิธิปติทาเนสุ ปตินา

ปฏินิธิมฺหิ ปติทาเน จ วตฺตมาเนน ปตินา โยเค นามสฺมา ปญฺจมี โหติฯ พุทฺธสฺมา ปติ สาริปุตฺโต, ฆต+มสฺส เตลสฺมา ปติ ททาติฯ

29. ริเต ทุติยา จ

ริเตสทฺทโยเค นามสฺมา ทุติยา โหติ ปญฺจมี จฯ ริเต สทฺธมฺมา, ริเต สทฺธมฺมํฯ