เมนู

22. ฉฏฺฐี

สมฺพนฺธวจนิจฺฉาเยเวตฺถ ฉฏฺฐี สิทฺธาติ อาสงฺกิยาห-‘เหตุมฺหิ’จฺจาทิ, เหตุมาห-‘ตํ โยคฺคตา’ อิจฺจาทิ, สทฺทสตฺติสามตฺถิยาติ สทฺทสตฺติสงฺขาตาย สามตฺถิยา, ตเมว ผุฏยติ ‘ยตฺถ’อิจฺจาทินา, เหตฺวตฺถวาจเกหิ อนฺตเรนาติ สมฺพนฺโธ, สมานาธิกรเณหีติ เหตฺวตฺถสมานาธิกรเณหิ อุทราทีหิ, ตชฺโชตนายาติ เหตฺวตฺถโชตนายาลนฺติ สมฺพนฺโธ, พฺยติเรเกน ตุ เหตฺวตฺถโต ตปฺปวตฺติมาห-‘ยตฺถ ปนิ’จฺจาทิ, เหตฺวตฺเถหิปิจฺจาทินา สามตฺถิยมุปทสฺสิตํ ‘วเส ธมฺมสฺส เหตุโน’ติ ตตฺโถทาหรณํฯ

23. สพฺพา

นามภูเตหีติ สพฺพาทีสุ เกจิ เกสญฺจิ ยทิ นามานิ สิยุํ เตหิ, อปฺปธานภูเตหีติ ปิยสพฺพาทีหิ, กิมฺปโยชนนฺติอาโท ปโยชนสทฺโท ‘‘ปโยชนํ การิยเหตูสุ’’ติ นิฆณฺฑุโต เหตุวจโนฯ

24. จตุ

ยสฺส สเจตนายาเจตนาย วา กสฺสจิ, ปูชานุคฺคหกามตฺต มนฺตเรน สมฺมาปทานํ น สมฺภวตีติ อาห-‘ปูชา’ อิจฺจาทิ, เตนาติ ยถาวุตฺเตนตฺเถน, จาคงฺคนฺติ ททาติโน ทานกิริยาย กมฺเมน สมฺพชฺฌมานญฺจาคการณํ, อิทานิ สมฺปทานลกฺขณํ สปฺปเภทมาวิกาตุกาโม อาห-‘ตทิท’มิจฺจาทิ, นนิรากโรตีตฺย นิรากรณํ, อาราธยตีตฺยาราธนํ, อพฺภนุชานาตีตฺยพฺภนุญฺญํ, เตสํ วเสน, อิธ สมฺปทานนฺติธา วุตฺตํ กถิตํ, เกเตติ อาห-‘รุกฺขยาจกภิกฺขโว’ติ, รุกฺขาทิกํ ตํ สมฺปทานํ วิภาเคน ทสฺเสตุมาห-‘ตตฺถ หิ’จฺจาทิ, อชฺเฌสเนนาราธเนน สมฺปทานํ ภวตีติ สมฺพนฺโธ, อนุมติยา อพฺภนุชาเนน, วิชฺชมาเนปฺยนิรากรเณ ภิกฺขุโน-ธิกมนุมตนฺตฺยธิปฺปาเยนาห-‘โส’ อิจฺจาทิฯ

25. ตาท

ปโยชนปริยาเย อตฺถสทฺเท สติ อิทนฺติ ปโยชนํ ปรามฏฺฐุํ สกฺกาติ ‘ตสฺเสท’นฺติอาทิ วุตฺตํ, ตสทฺเทเนตฺถ วิกติยาติสมฺพนฺโธ, อตฺถสทฺเทน ตุ ปกติยา, อตฺถ กถนเมตนฺติ อิมินา วจนิจฺฉาย เมติสฺสํ นตฺถิ สมาโสติ ทีเปติ, วิคฺคเห วาสฺมิมิมสฺมาเยว นิปาตนา สมาโส ทฏฺฐพฺโพ,โส วิกติสงฺขาโต อตฺโถ, ปกติตฺวญฺญปทตฺเถนากฺขิปียเต, ตโต ตทตฺถสทฺทโต, โกยํ ตทตฺถ ภาโว จฺจาห-‘ตทตฺถภาโว นามา’ติอาทิ, นิมิตฺตํ ยูปาทิวิกติ, นิมิตฺตีทารุอาทิปกติ ตสทฺเทนาตฺถสทฺเทน จ คหิตา, เตสํ สมฺพนฺโธ ตทตฺถสทฺทสฺส ปวตฺตินิมิตฺตํ ตทตฺถภาโว นามาติ อตฺโถ, เหตุ เหตุมนฺตภาวลกฺขโณ สมฺพนฺโธ นามาติ วุตฺตํ โหติ, ปธานาวจฺเฉทคุณสฺมาติ วิธียมานตฺเตน ปธานสฺส ปุริสสฺส อาจฺเฉทกา วิเสสกา คุณา, ยญฺหิ วิธียเต ญาปียเต ตมฺปธาน, มิตรมปฺปธานมนุวชฺชมานตฺตา, ยทา อุปาทียเตติ วตฺวา อุปาทียมานปฺปการํ ทิฏฺฐนฺเตน ผุฏยิตุมาห-‘ยถา’อิจฺจาทิ, ยูโป นิมิตฺตํ ยสฺส ทารุโน ตํ ตถา วุตฺตํ นาญฺญนิมิตฺตนฺติ ยทา นิมิตฺยวจฺเฉทกตฺเตนุปาทียเต ตทา นิมิตฺตสทฺทโตว จตุตฺถี สมฺพนฺโธ, ตโต อญฺญนิมิตฺตโต, นิมิตฺตนิมิตฺตีนํ สมฺพนฺธสฺส อภิมุขภาเวน ตตฺเถว นิมิตฺเต ปวตฺตีติ สมฺพนฺโธ, นิมิตฺตสทฺทโต เหตุตติยาปิ นาสงฺกนียาติ สมฺพนฺโธ, การณมาห-‘นิมิตฺต’ [เหตุ] อิจฺจาทิฯ อุภยตฺถาติ ยูปาย ปากายาติ อุภยตฺถฯ