7. ธฺยาทิ

ปุพฺเพ กิริยานิสฺสเยน [การกนิสฺสเยน (โปตฺถเก)] ทุติยาย วิหิตตฺตา อาห ‘อิทานิ’จฺจาทิ, ธิสทฺทสฺส อตฺถปฺปธาน นิทฺเทเสน วา อาทิสทฺเทน วา ‘หา เทวทตฺต’นฺติปิ โหติ, หา เทวทตฺตทุกฺขนฺติ ตุ ทุกฺเขน โยคา เทวทตฺเตน น ยุตฺโต โหตีติ ปฐมาวามนฺตเณฯ นนุจ อนฺตราสทฺเทน โยเค ยถาราชคหนาลนฺทาหิ ทุติยา [(ตถา)] อนฺตรา จ ราชคหํ อนฺตรา จ นา ลนฺท(นฺติ ตถา) อนฺตรามคฺเคติ เอตฺถ มคฺคโตปิ [อนฺตรามคฺคโตปิ] กสฺมา น ทุติยาติ เตนาโยคา, เยสญฺหิ ตํมชฺฌํ เต เตน ยุชฺชนฺตีติ เตหิเยว ทุติยา, อถวาพฺภุปคเตปิ ตํโยเค ตํสมฺพนฺธีเยว มคฺโคติ มุขฺยตฺตา ตโต [สพฺพสฺส (โปตฺถเก)] น ทุติยา, อตฺราปิ ฉฏฺฐีเยว ปปฺโปติ อนฺตรา ตญฺจ มญฺจ กมณฺฑลุอิติ, ตว มม มชฺเฌ กมณฺฑลุตฺยตฺโถ, อถ กมณฺฑลุสทฺทโต ทุติยา กสฺมา น ภวติ สตีปฺยนฺตเรน โยเค ตสฺส ปธานตฺตา, ตถาหิ กมณฺฑลุโน สกตฺถา ปวตฺติ, ตุมฺหมฺหานนฺตุ ปรตฺถา-กมณฺฑลุวิเสสนตฺเตน เตสํ ปวตฺตตฺตา, ตตฺร กมณฺฑลุโน สกตฺเถ วตฺตมานตฺตา ปธานตฺเตนาวตตฺตา ปาฏิปทิกโต อจฺจุตตฺตา ปรตฺตา ปฐเมว ภวตีติ ชีนินฺทพุทฺธินฺยาสฯ นินฺทาทิ ลกฺขณสฺส สมฺพนฺธสฺส สพฺภาวา สพฺพตฺถ สมฺพนฺธฉฏฺฐิยา สมฺปตฺตายํ วจนํ, อากติคโณ-ยํฯ

8. ลกฺขณิ

ลกฺขณาทีสฺวตฺเถสุติ นามสฺสา [กสฺสา (โปตฺถเก)] ยมตฺถนิทฺเทโสติ อาห ‘อภินาโย ยุตฺโต’จฺจาทิ, เตนาติ อภินา ยุตฺตสฺสาตฺถนิทฺเทส การเณน, ลกฺขณสทฺเทน เหตุ วตฺตุมิจฺฉิโตติ อาห-‘ตตฺเถ’จฺจาทิ, ทุวิโธ เหตุ, วุตฺตญฺหิ สุโพธาลงฺกาเร ‘‘ชนโก ญาปโก เจติ, ทุวิธา เหตโว สิยุ’’นฺติ (252), สมุปลกฺขยตีติ สมุปลกฺขณํ, สงฺเกตมตฺตํ ญาปกํ, น ตุ ชนกํ, สงฺเกโตปิ ลกฺขณมุจฺจเต ลกฺขียเต การิยมาเนนาติ กตฺวา, ชนกสฺสาปฺยตฺร ลกฺขณตฺเตน คหเณ ปโยชนํ ‘‘อนุนา’’ (2-10) อิจฺจตฺร ทฏฺฐพฺพํฯ กญฺจิปการนฺติ อิมินา อิตฺถํสทฺทสฺส อตฺถํ วทติฯ ปตฺโตติ อิมินา ภูตสทฺทสฺส, เอตฺถ หิ ภูธาตุ ปตฺติยํ วตฺตเต, รุกฺโขลกฺขณนฺติ รุกฺโข ญาปกเหตูติ อตฺโถ… รุกฺเขน วิชฺชุยา ญาปียมานตฺตา, อาจริยชินินฺทพุทฺธิ ปน อญฺญถา วณฺณยติ, ตสฺเสทํ มตํ-

กฺริยาย โชตโก นายํ, สมฺพนฺธสฺส น วาจโก;

นาปิ กฺริยนฺตราเปกฺขี, สมฺพนฺธสฺส ตุ เภทโกติฯ