29. ยุว

นนุ สุตฺเต ‘ลุตฺตา’ติ ปญฺจมี นิทฺเทสา ‘ปเรส’นฺติ โหตุ, ‘ยถากฺกมํ’ติ ตุ วจนาภาเว กถํ ยถากฺกมนฺตีทํ วุตฺตนฺติ อาห-‘สเม’จฺจาติ, สมา สงฺขฺยา คณนา เยสุ เต สมสงฺขฺยา-อุทฺเทสิโน อนุเทสิโน จ, อุทฺทิสนํ ปฐมํ นิทฺทิสนํ อุทฺเทโส, อนุทิสนํ ปจฺฉา กถนํ อนุเทโส, อุทฺเทโส อนุเทโส เอสมตฺถีติ อุทฺเทสิโน อนุเทสิโน, เตสํ สมสงฺขฺยานมุทฺเทสีนํ อนุเทสีนญฺจ, อิวณฺณุวณฺณาหิ อุทฺเทสิโน ทฺเว, เอ โอการา อนุเทสิโน จ ทฺเวติ อุทฺเทสีนมนุเทสีนญฺจ ฐานฺยาเทสานํ สมสงฺขฺยา สิยา, สติยญฺจ ตสฺสํ ยถากฺกม มาทสา วิธียนฺเต, โลกโต สิทฺธิมุปทสฺเสติ ‘ตถาหิ’จฺจาทินาฯ อว…เป.… เอ โอติ ปเรสํ มตํ, วิปฺปฏิปตฺตีติ วิรุทฺธา ปฏิปตฺติ ปฏิชานนํ, ปเร ‘‘สติปิ เหฏฺฐา วาคฺคหเณ‘กฺวจาสวณฺณํ ลุตฺเต’ติ สุตฺเต กฺวจิคฺคหณกรณโต อวณฺเณ เอว ลุตฺเต อสวณฺโณ วิธิ โหติ, ตโต อิธ น โหติ ทิฏฺฐุปาทาน’’นฺติ วทนฺติ, กฺวจีติ อธิกาโร อิธ น โหติ มหุสฺสโว มาตูปฏฺฐานนฺติ, ปติสทฺโท อาธารตฺโถ, เตน สมานาธิกรโณ อุรสทฺโทปีติ อุรสฺมินฺติ นิจฺจ สมาสตฺตา อสกปเทน วิคฺคเห กเต ‘‘อสงฺขฺยํ วิภตฺติ’’จฺจาทินา (3-2) สุตฺเตน อสงฺขฺยสมาโสติ ทสฺเสตุมาห-‘วิภตฺยตฺเถสงฺขฺยสมาโส’ติ, เอตฺถ ปน ยุวณฺณานนฺติ สํสามิ สมีปสมูห วิการาวยวาทีสุ ฐานฺยาเทสสมฺพนฺเธ ฉฏฺฐี, ตสฺมา อิวณฺณุวณฺณานํ ฐาเน เอ โออาเทสา โหนฺตีติ อตฺโถ, ฐานมฺปน ติธา อปกํโส นิวตฺติ ปสงฺโค เจติ, ตตฺถ คุนฺนํ ฐาเน อสฺสา สมฺพนฺธียนฺตุ [พชฺฌนฺตุ (ชินินฺทพุทฺธิ)] ติ อปกํโส ฐานสทฺทสฺสตฺโถ, ‘‘เสมฺหสฺส ฐาเน กฏุกโมสธํ ทาตพฺพ’’นฺติ นิวตฺติ ‘‘ทพฺภานํ ฐาเน สเรหิ อตฺถริตพฺพ’’นฺติ ปสงฺโค, เตสุ อิธ ปฐมทุติยา น ยุชฺชนฺติ… นิจฺจตฺตา สทฺทตฺถสมฺพนฺธสฺส อปนยนวินาสา น ยุชฺชนฺตีติ, ตติโย ตุ (ยุชฺชติ)… สุตฺเต อตฺถาภิธานาย อิวณฺณุวณฺณานํ ปวตฺติปฺปสงฺเค ตทตฺถาภิธานาเยว เอโออาเทสา ภวนฺตีติฯ

30. ยวา

‘‘สตฺตมิยํ ปุพฺพสฺเส’’ติ (1-14) ปุพฺพสฺส การิยวิธานโต สตฺตมี นิทฺทิฏฺฐสฺส ปรตา วิญฺญายตีติ วุตฺติยํ ‘ปเร’ติ วุตฺตํ, เอวมุปริปิ, ปเรหิ อิจฺจสฺส อชฺฌิณมุตฺโต’ติ สาเธตุํ ‘‘สพฺโพจนฺติ’’ ‘‘อชฺโฌ อธี’’ติ จ สุตฺติตํ, เตสมิธ ปจฺจกฺขาตภาวทสฺสนตฺถมาห-‘อิท’มิจฺจาทิ, อพฺภกฺขานนฺติ [อพฺภุคฺคโภ] อิมินาว สิทฺธนฺติ ‘‘อพฺโภ อภี’’ติ จ น วตฺตพฺพํ, อิติ+อสฺส อิติ ฐิเต ปรโลโปติ ทสฺสนตฺถํ ‘อิติ อสฺส ปรโลโป’ติ อาห, อนฺวคมาติอาทีสุ นิจฺจํฯ

31. เอโอ

ปุตฺตา เม+อตฺถิ, อสนฺโต+เอตฺถาติ ปทจฺเฉโทฯ

32. โคสฺส

อนฺตาเทสตฺโถติ ‘‘ฉฏฺฐิยนฺตสฺสา’’ติ (1-17) พาธกสฺส ‘‘ฏานุพนฺธาเนกวณฺณา สพฺพสฺสา’’ติ (1-19) พาธเกน ‘‘วานุพนฺโธ’’ติ (1-18) สุตฺเตน อนฺตาเทสตฺโถ, เตเนว วุตฺตํ-‘พาธกพาธนตฺโถยมารมฺโภ’ติ, อววาเทเส ปุพฺพสรโลเป ทีเฆจ ควาสฺสํ, ควจฺฉนฺติ นิจฺจํฯ อิทํ กถํ สิชฺฌตีติ สมฺพนฺโธ, อิทนฺติ ยถริเวจฺจาทิกํ, กิํ วินา สิชฺฌตีติ อาห-‘เอวาทิสฺสา’ติอาทิ, เอวสฺส อาทิเอกาโร เอวาทิ, ตสฺส, ริอาเทสมนฺตเรนาติ สมฺพนฺโธ, จสทฺโท อฏฺฐานปฺปยุตฺโต, รสฺสวิธานญฺจาติ โยชนีโย, กเตปิ ตสฺมินฺติ ตสฺมิํ สุตฺเต วิหิเต จ, น สิชฺฌตีติ เอวาทิสฺส ริอาเทโส น กโตติ กตฺวา วุตฺตํ, ภุสํ+เอวาติ (ปน) ฐิเต มหาวุตฺตินา เอวาทิสฺส อิอาเทเส รูปสิทฺธิ โหเตว, อิธ ปน ปการนฺตเรน ‘ภุสามิเว’ติ สาเธตุมาห ‘ตมฺปิ’จฺจาทิฯ