เมนู

12. สมฺภา

โยคฺคตาชฺฌวสานนฺตีมสฺสาตฺถปทํ , สตฺติสทฺทหนนฺติ สามตฺถิยสฺส สทฺทหนนฺติ อตฺโถฯ ปโยคานุสาริตํ ทีเปตี สมฺพนฺโธฯ คมฺมมาเนติ สมฺภาเวมิจฺจาทินา ภฺวาทิธาตูหิ อวุจฺจมาเนปิ คมฺยมาเนฯ อุทาหฏํ ‘อปิปพฺพตํ สิรสา ภินฺเทยฺยา’ติฯ มหาพลตาย หตฺถิหนเน อลมตฺถวิสเย สมฺภาวเน สตฺยปิ อลํ สทฺโท-ตฺราลมตฺโถ ยุตฺโตติ น ภวนฺเตตฺยาทโย หนิสฺสติฯ ธาตุนาติ เอตฺถ ธาตุคฺคหเณน ภฺวาทโย คยฺหนฺเต ตตฺถ ธาตุสทฺทสฺส รุฬฺหตฺตา ปุพฺพาจริยสญฺญาย วาฯ อุทาหฏนฺติ ภุญฺเชยฺย ภวํ ตฺยาทินาฯ

13. มาโย

สูติ มาสูติ เอตฺถ สุสทฺโทฯ เอตฺถ อิมสฺมิํ อุทาหรเณฯ นิวตฺเตติ มาสทฺโทติ เสโสฯ อารทฺธนฺติ อิมินา วตฺตมานํ วนคมนํ ทสฺเสติฯ อนฺโตภูตณฺยตฺถาติ ณิปฺปจฺจยาภาเวปิ อตฺตนิ อนฺโตภูตณฺยตฺถ ธาตุโตฯ อีอาทีนํ อาอาทีนญฺจ สกกาโลนาม ภูโต กาโลฯ ธาตุสมฺพนฺโธ วิเสสนวิเสสฺสภาโว, เตนาห- ‘ธาตฺวตฺถ สมฺพนฺเธ วิเสสน วิเสสฺสภาวลกฺขเณ’ติฯ สพฺพตฺถาขฺยาต วาจฺโจตฺโถ วิเสสฺโส สฺยาทฺยนฺตวาจฺโจ วิเสสนํฯ

อิฏฺโฐติ ปเรสมิฏฺโฐฯ ชานนตฺถวเสน คมนตฺถตฺตาติ ‘‘คมนตฺถา กมฺมกา’’ติ (5-59) สุตฺเต คมนตฺถสทฺเทน ‘เย คตฺยตฺถา เต พุทฺธฺยตฺถา’ติ ชานนตฺโถปิ คหิโตติ เอวํ คหิตชานนตฺถวเสน คมนตฺถตฺตาติ อตฺโถฯ อภิมตานิ ปาณินิยานํฯ ตถา สทฺทสฺสตฺถมาห- ‘อนนฺตเรน คตตฺถ’(นฺติ อน)นฺตเร วุตฺเตน กรณภูเตนาติ อตฺโถฯ อภิมโตติ ปาณินิยานเมว อิธาธิปฺเปตสมุจฺจยํ วตฺตุมาห- ‘สมุจฺจโย’อิจฺจาทิฯ อถาตฺร กถมเนกาสํ กิริยานํ จีย มานตา ยาวตา เอกาวาฏนกิริยาชฺฌยนกิริยา เจตฺยาสงฺกิยาห- ‘สาธนเภทเน’จฺจาทิฯ มฐาทิสาธนานมฺเภเทนาฏน กิริยายปิ เภโทติ อตฺโถฯ ตกฺกิริยาปฺปธานสฺสาติ สา ลวนกิริยา ปธานมสฺส กตฺตุโนฯ โย- ยมญฺเญปิ นิโยเชนฺโต วิย กิริยํ กโรติ โส นา-ญฺญกิริยาปธาเน ยุตฺโต, ตกฺกิริยาปฺปธาเนเยเวติฯ