เมนู

ภุญฺชติ เทวทตฺโตติ เอตฺถ ยชฺชปิ ภุญฺชมาโน หสติ ขชฺชติ [วทติ] ปานิยํ ปิวติ, ตถาปิ ยุตฺตา วตฺตมานตา กตฺตุมิจฺฉิตสฺสารมฺโภ น ปริสมตฺโตติ วุตฺตํ- ‘สาธยิตุมารทฺโธ น จ นิฏฺฐมุปคโต’ติฯ ติฏฺฐนฺติ ปพฺพตาติอาทีสุ นิจฺเจสุ ปพฺพตาทีสุ ภูตานาคตานมสมฺภวา ตนฺนิเสธิโน วตฺตมานสฺสาปฺยสมฺภวา ยทีปิ กาลวิภาโค น วิญฺญายเต, ตถาปิ อารทฺธสฺส ฐานสฺสาปริสมตฺติยา วตฺตมานา เอวาติ วุตฺตํ- ‘ปวตฺโต-นุปรโต วา’ติฯ กตฺตุวิเสสเน สติ โก โทโสจฺจาห- ‘กตฺตุ วิเสสเน’จฺจาทิฯ อิหาปิ สิยา กตฺตุโน วตฺตมานตฺตา, วตฺตมานตฺต เมวาสฺส ปกาเสตุมยนฺติ วุตฺตํฯ ‘‘อปฐมา สมานาธิกรเณ’’ตฺยาทีหิ (3-2-124) อเนเกหิ สุตฺเตหินฺตปฺปจฺจโย ปาณินิเยหิ วิหิโตฯ

อิธ ปน สามญฺเญน วิหิตตฺตา อาห- ‘สามญฺเญนา’ติอาทิฯ สนฺโต ‘อส-ภุวิ’นฺตปฺปจฺจโยฯ ‘‘กตฺตริ โล’’ (5-18) ‘‘นฺตมานานฺติ ยิยุํสฺวาทิโลโป’’ติ (5-130) อการสฺส โลโปฯ ตปนฺโต ‘ตป-สนฺตาเป’ฯ ชปฺปนฺโต ‘ชปฺป=วจเน’ฯ ปฐนฺโต ‘ปฐ=อุจฺจารเณ’ ปจนฺโต ‘ปจ=ปาเก’ธารยนฺโต ‘ธร=ธารเณ’ฯ ปโยชกพฺยาปาเร ณิ, ธริตุํ ปยุญฺชมาโน ธารยนฺโตฯ ทิสฺสนฺโต ทิส ทุส=อปฺปิติยํ’’ ทิวาทีหิ ยก’’ (5-12) ยชนฺโต ‘ยช-เทวปูชายํ’ฯ อรหนฺโต ‘อรห-ปูชายํฯ ยถาจาติอาทินา อปฐมาสมานาธิกรณาทีสุ ‘สํวิชฺชมาโน วิโรจมานํ ชปฺปมาโน’จฺจาทีสุ มาโน นฺโต วิย ทฏฺฐพฺโพติ วทติฯ

65. มาโน

กาลกโต อวตฺถาวิเสโส วโยฯ มาโนวาติ อิมินานฺตปฺปจฺจยาภาวมาหฯ ยุชฺฌมานา’ยุธ=สมฺปหาเร’ ‘‘ทิวาทีหิ ยก’’ (5-12) ‘‘ตวคฺควรณาน’’มิจฺจาทินา (1-48) ธสฺส โฌ’’วคฺคลเสหิ เต’’ติ (1-49) ยสฺส จฯ ‘‘จตุตฺถทุติเยสฺเวส’’นฺติอาทินา (1-35) ฌสฺส โชฯ นจฺจมานา ‘นจฺจ=นจฺจเน’ฯ

67. เตสฺส

สวิสเยติ กตฺตริ ภาเว กมฺเมจฯ

68. ณฺวาท

ณฺวาทโยติ ‘ณฺวาทโย’จฺจเนน สุตฺเตนฯ กติปยธาตฺวาทิปริคฺคเหนาติ ธาตโว ปกติภูตา อาที เยยํ กาลาทีนํ เต ธา ตฺวาทโย เตสํ ปริคฺคเหนาติ อตฺโถฯ กาโล วตฺตมานาทิ, การกํ กตฺตาทิ ปกํเสน นิยเมน ปจฺจโย กรียเต เอตสฺมาติ ปกติฯ กากฺริยํ อายุกาทิฯ

การิยวิเสสนฺติ อาเทสาทิการิยวิเสสํฯ การุ สิปฺปิชาติ วิเสโสฯ ตจฺฉกาทโย (ตจฺฉกกมฺม) การตนฺตวายรชกนหาปิตา ปญฺจ การโว จารุทารุติ วตฺตมาเน กาลนิยเมนาญฺญตฺราปิ ภวิสฺสติฯ เอวํ การุอาทีสุปิฯ

69. ขฉ

ขฉสานนฺติ วุตฺเต ตทนฺตคฺคหณํ กถมิจฺจาห- ‘ปจฺจยคฺคหเณ’จฺจาทิฯ พฺยาขฺยาตตฺถํ, นนุ สุตฺเต เอกสฺสโรติ ปุลฺลิงฺเคน นิทฺเทโส, อาทีติ จ ตพฺพิเสสนํ, เอวํ สติ นปุํสเกน วิวรณํ กถํ ยุชฺชตีติ อาห- ‘สทฺเท’จฺจาทิ, อถ ชาคเรจฺจาโท ปุถควยเวกสฺสรสฺส ชาครสทฺทสฺส จ ปจฺเจกํ กสฺมา น ทฺวิภาโวจฺจาห- ‘เตเนเว’จฺจาทิฯ

เตเนวาติอาทีติ เอกสฺสโรจฺจสฺส วิเสสนตฺตเหตุนาวฯ อวยเวกสฺสรสฺสาติ วิเสสนสมาโส ‘อวยโว จ โส เอกสฺสโร เจ’ติฯ อถาทีหิ เอกสฺสรวิเสสนตฺเตปฺยวยเวกสฺสรสฺส กสฺมา น ทฺวิภาโวจฺจาห- ‘เอกสฺเสวาทิตฺตา’ติฯ

อิตรสฺสาติ ปฐเมกสฺสรโต-ญาสฺสาวยเวกสฺสสรสฺสฯ โทสทุฏฺฐตฺตา เนตฺถ วิเสสนสมาโสติ วตฺตุมาห- ‘เอกสฺสโรติ’จฺจาทิฯ ตถา สติ โก โทโสติ อาห- ‘เอโก เจ’จฺจาทิฯ สโรทีติ จ วุตฺเต ‘อีห-ฆฏเน’จฺจาทีนเมว สิยาฯ