เมนู

อสรูปวิธิ อสรูปาปวาทปฺปจฺจโย วา วิกปฺเปน พาธโก โหติ อุสฺสคฺคสฺสาติ เอตํ อวสฺสํ น โหตีติ ญาปนตฺถมฺปิ น วิธียเตติ โยชนาฯ ‘‘วา-สรูโป-นิตฺถิยํ’’ติ (ปา, 3-1-94) ปรสุตฺตํฯ ธาตฺวธิกาเรวิหิโต อสรูโป อปวาทปฺปจฺจโย อุสฺสคฺคสฺส พาธโก ภวติ อิตฺถิ อธิกาเร วิหิตปฺปจฺจยํ วชฺชยิตฺวาติ อตฺโถฯ เหฏฺฐา วุตฺตานุสาเรเนทํ วิญฺญาตพฺพํฯ

โภตา ขลุ กโฏ กาตพฺโพจฺจาทิ เปสเนฯ ตฺวยา กโฏ กาตพฺโพติ อนุญฺญายํฯ ปตฺตกาเล ปรมุทาหรณํฯ เอตฺถ ปน กฏกรเณ กาลาโรจนมตฺตเมว วิญฺญายติ, น เปสาทิฯ ‘‘สตฺตฺยรเหสฺเวยฺยาที’’ติ (6-11) สุตฺตํ วิเสสวิหิตํ, เตนาห- ‘สามญฺญ วิธานโต’จฺจาทิฯ สตฺติวิสิฏฺเฐจฺจาทินา วุตฺตมตฺถํ วิวรติ ‘สตฺตี’ติอาทินาฯ กถํ สตฺติวิสิฏฺฐตา กตฺตุโนติ อาห- ‘ตํโยคา’ติฯ ตาย สตฺติยา โยโค ตํโยโคฯ อวสฺสกาธมีณตาวิสิฏฺเฐ ตุ กตฺตริ กิจฺจานํ ตทญฺเญสญฺจ ภาวาย วิสุํ- สุตฺติตํ, เตน, วุตฺตํ ‘อาวสฺสกาธมีณตา วิสิฏฺเฐว กตฺตรี’ติฯ สพฺพตฺเถเวตฺถ ‘อุทฺธํ มุหุตฺตโต’ติอาทินา เอเกกมุทาหรณํ กเมน ทสฺสิตํฯ โภตา รชฺชํ กาตพฺพนฺติ อรเห, ภวตา รชฺชํ กาตพฺพนฺติ อตฺโถฯ ภวํ อรโหติ ปน อรหกตฺตุตฺตปฺปกาสนตฺถํ วุตฺตํฯ เอวมุปริปิฯ สพฺพเมตํ พหุลคฺคหณานุภาเวเนติ วิญฺเญยฺยํฯ

33. กตฺต

คเลโจปโกติ อโลปสมาโสฯ อภิมโต ปเรหิฯ อรหาทีสุ วิหิตปฺปจฺจเยหีติ ‘‘สตฺตฺยรเหสฺเวยฺยาที’’ (6-11) จ ‘‘สีลาภิกฺขญฺญาวสฺสเกสุ ณี’’ติ (5-53) จ อรหาทีสุ วิหิตปฺปจฺจเยหิฯ อุปาทานสีโล สิกฺขาปนสีโลฯ มุณฺฑนํ ธมฺโม สภาโว เยสํ เต มุณฺฑนธมฺมาฯ วธุํ กตปริคฺคหํ สาวิฏฺฐายนา มุณฺฑยนฺติ เอเตสํ กุลธมฺโมฯ

35. อาสิํ

กาปนายมาสิํสา นาเมจฺจาห- ‘อปฺปตฺตสฺเส’จฺจาทิฯ กิริยา วิเสสกตฺตุวิสยาติ กิริยาวิเสสสฺส โย กตฺตา โส วิสโย ยสฺสา สา ตถา วุตฺตาฯ กิริยาวิเสสกตฺตุวิสยตฺตเมว ผุฏี กตฺตุมาห- ‘อสฺสา’อิจฺจาทิฯ อสฺสา ชีวนกิริยาย นนฺทน กิริยาย ภวนกิริยาย วา กตฺตา ตํกิริยํ สมฺปาเทนฺโต ภเวยฺย ภวตูติ อตฺโถฯ ชีวตุ นนฺทตุ ภวตูติ อาสิํสายํ ปโยเคน ชีวก นนฺทก ภวกสทฺทานํ ตํสมานตฺถตา ทสฺสิตาฯ

อเกเนวาสิํ สนตฺถสฺส คมิตตฺตาติ อาสิํสนา เอว อตฺโถ, ตสฺส อกปฺปจฺจเยเนว คมิตตฺตา อวโพธิตตฺตาฯ นาสิํ สนตฺถสฺส ปโยโคติ อาสิํสนา อตฺโถ ยสฺส ชีวตุ นนฺทตุ ภวตฺวิจฺจาทิโน สทฺทนฺตรสฺส, ตสฺส นปฺปโยโคติ อตฺโถฯ

36. กรา

กโรติ อตฺตโน ผลนฺติ การณํฯ

37. หาโต

ชหนฺติ อุทกนฺติ วีหีสุ หายนสทฺทสฺส ปวตฺตินิมิตฺตํ ทสฺเสติฯ ชหาติ ภาเว ปทตฺเถติ อิมินาปิ สํวจฺฉเรฯ ภาเวอิจฺจสฺสตฺถมาห ‘ปทตฺเถ’ติฯ นิปฺผตฺติมตฺตํ กิริโยปาทานนฺติ เกจิฯ

39. วิโต

นนุ จ วิโตติ ปญฺจมีนิทฺทิฏฺฐตฺตา ‘วิโต ปรสฺมา ญาอิจฺจสฺมา’ติ วตฺตพฺพํ กถํ วิปุพฺพาติ วุตฺตนฺติ อาห- ‘วิโต ปโร’อิจฺจาทิฯ วิปุพฺโพ ยสฺสโส วิปุพฺโพฯ วิสทฺทโต ธาตุมฺหิ ปรภูเต สติ วิสทฺโท ปุพฺโพ นาม โหตีติ อตฺโถฯ

40. กสฺมา

สพฺพํ ชานาติ, กาลํ ชานาตีติ วิคฺคโหฯ

41. กฺวจ

นามชาติคุณกิริยา ทพฺพสมฺพนฺธโต ปญฺจวิธตฺเตปิ กมฺมสฺส กฺริยตฺถสฺสาวธิรยมุปาทินฺโนติ กฺริยตฺถสมฺพนฺธา กิริยากมฺมสฺเสห คหณํฯ ตญฺจ นิพฺพตฺติวิกติปตฺติเภเทน ติวิธํ, ติวิธสฺสาปฺเยตสฺส วิเสสานุปานโต คหณนฺติ กเมนุทาหรนฺโต อาห- ‘กรกรเณ’อิจฺจาทิฯ