เมนู

125. สํโย

อนฺตรสทฺโท-เนกตฺโถปีหานฺตราฬวาจี มชฺฌวาจี คยฺหติ, น วิชฺชเตนฺตรเมสนฺติ อนฺตราฬมตฺตปฏิเสเธปโยชนํ นตฺถีติ กตฺวานฺตรา ฬฏฺฐสฺสาภาวานฺตราฬํ นตฺถีตฺยุปจรียติ, เอวญฺหิ โลเก ปยุชฺชเต ‘อนนฺตรา อิเม คามา อนนฺตรา อิเม ปาสาทา’ติ อนฺตราฬคตสฺส ญฺญสฺส คามสฺสญฺญสฺส ปาสาทสฺส วาภาวา ตถา พฺยปทิสียเต, ตเถวมิหาปฺยนฺตราฬคตสฺสญฺญสฺส พฺยญฺชนสฺสาภาวา อนนฺตรา อิตฺยุจฺจนฺเต, อถวานฺตรสทฺโท พฺยวธานวาจี พฺยวธานาภาวโต-นนฺตรา อิติ วุจฺจนฺเตฯ อนฺตรํ กโรตีติ วา ขาทิอิปฺปจฺจยํ [ณิปฺปจฺจยํ (โปตฺถเก)] วิธาย อนฺตรายติ พฺยวธานํ กโรตีติ กตฺตริ อปฺปจฺจยํ วิธาย อนฺตโร พฺยวธายโก นตฺเถเตสนฺติ อนนฺตราฯ ยถา ‘รุกฺขา วนนฺเต’ตฺถ รุกฺขา สมุทิตาเวกวนพฺยปเทสํ ลภนฺเต, ตถาตฺราปิ พฺยญฺชนา สมุทิตาเวเต สํโยคพฺยปเทสโคจรตฺตํ ปฏิปชฺชนฺเตฯ

สํโยโคติ หิ สมุทายปฺปธาโน นิทฺเทโส พฺยญฺชนาตฺยวยวปฺปธาโน, ตสฺมา พฺยญฺชนาติ พหุวจเนน สํโยโคติ เอกวจนนิทฺเทโส ฆฏเต, นนุ จ วณฺณานมุจฺจาริตปฺปธํสิตฺตา โยคปชฺชมฏฺฐิตมานานํ น สมฺภวติ สมุทายตฺตนฺติ สมุทายตฺตมยุตฺตนฺติ นายุตฺตํ, ตถาหิ อุตฺตรุตฺตรคฺคาหินิ พุทฺธิ ปุพฺพปรีภูเต พฺยญฺชนาวยเว สมุทายรูเปน สงฺกปฺเปนฺตี สมุทายโวหารมฺปวตฺตยีติฯ

ณานุพนฺเธติ ทิติสทฺทสฺส สํโยคาวิสยตฺตา เทจฺโจติ ‘สรานมาทิสฺสา’ติ วิสโย, อุฬุมฺปสทฺทสฺส สํโยควิสยตฺตา โอฬุมฺปิโกติ เอตสฺส วิสโยติ ตตฺถ ราฆโว เวนเตยฺโย เมนิโก เทจฺโจ โทสคฺคานฺติ รูปานิฯ อิธ ตุ โอฬุมฺปิโก โกณฺฑญฺโญติ ยุชฺชนฺติฯ เตเนว จ ตตฺถ ปญฺจิกา เอตฺถ, เอตฺถ จ ปญฺจิกา ตตฺถ อุปเนตพฺพาติฯ

127. โกส

โกสชฺชนฺติ เอตฺถ ตสฺส ชตฺตญฺจ นิปาตนา, อชฺชวนฺติ เอตฺถฺห ‘‘อุวณฺณสฺสา วว สเร’’ติ (4-129)ฯ

135. โชวุ

ยการสฺส ทฺวิตฺเต เชยฺโยฯ

137. กณ

อติสเยน อปฺโป, อติสเยน ยุวาติ วิคฺคโหฯ

139. เฑส

สติสฺสาติ วุตฺเต สติสทฺโท วิญฺญายติ สตฺยนฺเตปิ วิเสสนตฺเตน วตฺตุมิจฺฉิเตสตฺยนฺโต กถํ วิญฺญายติจฺจาสงฺกิย ‘‘สงฺขฺยาย สจฺจุตีสาเส’’จฺจาทินา (4-50) สตฺยนฺตาทีหิ โฑ วิหิโต, ตสฺมิญฺจ เฑตินิมิตฺเตโนปาทินฺเน ตทุปาทานสามตฺถิยาสตฺยนฺโตว วิญฺญายตีติ ทสฺเสตุมาห- ‘เฑติ นิมิตฺโตปาทานา’ติอาทิฯ

142. อธา

ธาตุโต อญฺโญ สทฺโท อธาตุ ตสฺสฯ ปญฺจิกายมฺปน ปกติปิ สทฺโทเยวาติ ธาตุโตอิจฺจาทินา อธาตุสทฺทสฺส อตฺถมตฺตํ วุตฺตํฯ

ตสฺสาติ อธาตุปฺปกติยา, อธาตุสทฺทสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ เตนจาติ กกาเรน จ, ตสฺมาติ เตน การเณนฯ ปุพฺพคฺคหณมนฺตเรนาติปาณินินา อิการาเทสวิธายเก อิมสฺมิํเยว สุตฺเตกการโต ปุพฺพสฺส อิการาเทสวิธานตฺถํ ปุพฺพคฺคหณํ กตํ, ตํ ปุพฺพสฺสาติวจนํ วินาติ อตฺโถฯ สเจติอาทินา กถยตีติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘พฺยญฺชเน ทีฆรสฺสา’’ติ (1-33) รสฺโส วุตฺโต, อสฺสาติ ชาตินิทฺเทเส ตุ อาการสฺสจิกาโร ภวตฺเยว, สิยา เอตนฺติ พหุปริพฺพาชกาติ เอตํ รูปํ โหติฯ สฺยาทฺยตฺร พฺยวหิโต… กการโต ปุพฺเพ สฺยาทิ, น สฺยาทิ กการา ปโรติฯ

นนุ จ อสฺยาทิโตติ เอตฺถ ปสชฺชปฺปฏิเสโธ นญ กสฺมา คหิโต, น ปริยุโทโสติ อาสงฺกิย ปริยุทาเสสฺมิํ คหิเต สติ โทสํ วตฺตุมารภเต ‘ปริยุทาเส’อิจฺจาทินาฯ สฺยาทิโตติ สฺยาทฺยนฺตโต ปริพฺพาชกสทฺทโตฯ ปริพฺพาชกสทฺโทหิ สฺยาทฺยนฺโต วากฺเย สฺยาทฺยนฺตตฺตา, เตเนว วกฺขติ- ‘ปริพฺพาชกสทฺทโต เอตฺถ สฺยาทฺยุปฺปตฺตี’ติฯ อสฺยาทิสฺมา ปโรติ กตฺวา พหุปริพฺพาชกสทฺทโต น สฺยาทฺยุปฺปตฺตีติ สมฺพนฺโธฯ