เมนู

56. วจฺฉา

ตโร โหตีติ วุตฺเตปิ เตหิ ตโร โหตีติ วิญฺญายติ, วจฺฉาทีหีติ สุตตฺตา ปน วจฺฉาทีนนฺติ จ วิญฺญายตีติ วจฺฉาทีนนฺติอาทินา วุตฺติคนฺโถปทสฺสนํฯ นนุ ตนุตฺเต ววจฺฉาทีหิ ปจฺจโย วิธียเต, เย จ สรีเรน กิสาวจฺฉาทโย, ตตฺราปฺยวิเสเสน ปโยโค ปสชฺชติ [ปโยปสชฺชเน (โปตฺถเก)] วิเสสานุปาทานโต, ตสฺมา กถมตฺร สภาวสฺเสว ตนุตฺตํ วิญฺญายเต เยเนวํ วิวฏมิจฺจาห- ‘วจฺฉาทิสทฺทาน’ มิจฺจ-ทิ, วจฺฉาทีหิ ปกตีติ ปจฺจเย วิธียมาเน ตาสํ ปวตฺตินิมิตฺตํ วโยวิเสสาทิ, ยสฺมิํ สติ วจฺฉาทโย สทฺทา ทพฺเพ-ภินิวิสนฺเต, ตํ ปจฺจยา-สนฺนํ, น จ กิสตฺตสฺส ภาวา ทพฺเพ วจฺฉาทิสทฺทา ปวตฺตนฺเตฯ อโต ตสฺเสว สทฺทปฺปวตฺตินิมิตฺตสฺส ตนุตฺเต ยุตฺตํ ปจฺจเยน ภวิตุํ, (น) ตนุตฺตมตฺเตติ มญฺญเตฯ ปวตฺตินิมิตฺตํ สมฺพนฺธิ อาสนฺนนฺติ สมานาธิกรณานิฯ

วจฺโฉ ปฐมวโย, ตสฺส ตนุตฺตํ ทุติยวยปฺปตฺติฯ ทุติยญฺหิ วยํ ปปฺโปนฺตสฺส วจฺฉสฺส ปฐโม วโย วจฺฉสทฺทสฺส ปวตฺตินิมิตฺตํ กิญฺจิมตฺตาวเสสํ ภวติ อมุเมวาห-‘สุสุตฺตสฺเส’จฺจาทินาฯ อุกฺโขตรุโณทุติยวยปฺปตฺโต วุจฺจเต, ตสฺส ตนุตฺตํ ตติยวยปฺปตฺติฯ ตติยญฺหิ วยปฺปตฺตกาเล ทุติยสฺส วยสฺส อุกฺขสทฺทปฺปวตฺติ นิมิตฺตสฺส กิญฺจิมตฺตา วเสสโต [วสิสฺสเต (โปตฺถเก)] ชาติสงฺกรตฺตา คทฺทภชาติยา วฬวาชาติยา จ มิสฺสตฺตาฯ ภารวาหกตฺตมฺปติ โย สมตฺโถ, โส อุสโภตฺยุจฺจเต, ยทาตุ ตสฺส ภารวาหกตฺเต สามตฺถิยํ มนฺทํ ภวติ ปริกฺขีณํ, ตทา ตนุตฺตมฺภวตีตฺยาห- ‘สามตฺถิยสฺส ตนุตฺตํ อปฺปพลตา’ติฯ