เอวมฺมญฺญเต ‘‘อทฺธมาสสํวจฺฉรานํ น ปจฺจเยโนชุกมภิธานมปิ ตุ สํวจฺฉเรปิ ผุสฺสาทิมาสสมฺภวาสฺมิํ สํวจฺฉเร ผุสฺเสน มาเสน สมฺพนฺธา ผุสฺโสตฺยุปจารียเต, ยถา จ ผุสฺสาทิมาสสฺส สมฺพนฺธี อทฺธมาโส ผุสฺโส อทฺธมาโสตฺยุปจารียเต , น ปโนชุกนฺติ เตสมุทาหรณตฺเต นานุปาทาน’’นฺติฯ

14. ตม

นากฑฺฒนตฺโถติ ณสฺสากฑฺฒนตฺโถ น โหติฯ ยทฺยากฑฺฒนตฺโถ อสฺส, ตทา จานุกฑฺฒิตํ โนตฺตรตฺรานุกฑฺเฒยฺยาติ มญฺญเต, โกจิเยว โหตีติ โหนฺตีติ อิโต ภินฺทิตฺวา อาเนตพฺพํฯ ตทา เทสสฺสาติ อิมินา ‘‘ตทาเทสา ตคฺคหเณน คยฺหนฺตี’’ติ ปริภาสมุปลกฺเขติฯ กตยาเทสสฺสาปีติ กโต ยาเทโส ยสฺส ตสฺส กตยาเทสสฺสาปีติฯ อิการสฺสาติ ยาเทสโต ปุพฺเพ อิการสฺส, อิมินา จาเทสาเทสีนมเภโท ทสฺสิโตฯ ตสทฺเท เนเกนาปิ ปจฺเจกาภิสมฺพนฺเธ สิทฺเธติ เอวมญฺญเต- ‘‘ยถา’เตน กตํกีต’ (4-29) นฺตฺยาทิสุตฺเต เอโกว ตสทฺโท พหูหิ ปจฺจยตฺเตหิ สมฺพชฺฌเต, ตถิหาปิ เอกเมว ตสทฺทคฺคหณํ ‘ตมธีเต ตํชานาตี’ติ ปจฺเจกมภิสมฺพชฺฌเต, ตสฺมา กิเมตทตฺเถน ทฺวิตคฺคหเณเน’’ติฯ ทฺวิตคฺคหเณ ปโยชนตฺตยํ วุตฺตํ, ตตฺถ ปฐมํ ทสฺเสนฺโต ชานนิจฺจาทินาธิปฺปายมาวีกตฺวา ทฺวิตคฺคหณมิจฺจาทินา ปทตฺถมาหฯ

ตตฺถ-‘โย ยมธีเต ชานาติ จา’ติ อิมินา ทฺวิตคฺคหณาภาเว ปจฺจยตฺถาวยวสฺส สมุจฺจยปฺปสงฺคมาหฯ สมุจฺจเย สติ(โย) ยมธีเต ชานาติ จ, ตตฺเถว สิยา, โย ปนาธีเต เกวลํ, น (ชานาติ) ตตฺถ น สิยาติ โพธยิตุํ พฺยภิจารมาห‘น ปจฺเจกาติ สมฺพนฺเธเน’ติฯ ยถา ‘‘เตน กถํ กีต’’มิจฺจาโท ‘‘เตน ชิตํ ชยติ’’จฺจาทิ ปจฺเจกสมฺพนฺเธน ภวติ เอวมฺมาวิญฺญายีติ ยเถจฺจาทิ กสฺสาตฺโถฯ ‘เตน กตํ กีต’’มิจฺจาทีหิ อวตฺวา ‘‘เตน ชิตํ ชยติ’’จฺจาทิสุตฺเตกเทสวจนมตฺถพฺยตฺติ ตถา วุตฺเต โหตีติ วุตฺตํ, เตน ชิตมิจฺจาโท ชยนาทิกา กิริยาเน กทพฺพสมวายิตฺเตน ปสิทฺธาติ ยุตฺโต ตตฺถ ปจฺเจกาภิสมฺพนฺโธ, เนวมชฺเฌน เวทนา ปฺเยกทพฺพสมวายิตฺตาภิยฺโยตฺยธิปฺปาโยฯ