92. ทิคุ
คุณา ปฏลา [ทฺเว ปทานิ อสฺส อิติ ภวิตพฺพํ] ทฺเว ปาทา เอสํ ทฺเว สตานิ อสฺส, ทฺเว สหสฺสานิ อสฺส, ทฺวินฺนํ สตานํ ทฺวินฺนํ สหสฺสานํ วา สมาหาโรติ วิคฺคโหฯ
93. ตีสฺว
ทฺวตฺติปตฺตาติ ปฐมนฺตา‘ปูร-ปูรเณ’อิจฺจสฺมา กรณตฺเถ ‘‘ภาว การเกสฺว ฆณ ฆกา’’ติ (5-44) อปฺปจฺจเย สฺยาทิสมาโสติ ทสฺเสตุ มาห- ‘ทฺวตฺติปตฺต’อิจฺจาทิฯ
94. อาสํ
ทฺเว จ ติํสา จ, ทฺวีหิ วา อธิกา ติํสาติ วิคฺคโหฯ
96. จตฺตา
สมฺปตฺตวิภาสายนฺติ อยํโยโค (สมฺปตฺตวิภาสาติ) ทสฺเสติ, สมฺปตฺเต วิภาสา วิกปฺโปติ อตฺโถ, ตโย จ จตฺตาลีสา จ, ตีหิ วา อธิกา จตฺตาลีสาจฺจาทินา วิคฺคโห, ติสฺโส จตฺตาลีสา อสฺส ติจตฺตาลีสํ คโณฯ
97. ทฺวิสฺสา
สมฺปตฺตวิภาสตฺตาติ ‘‘อาสงฺขฺยาเย’’จฺจาทินา (3-94) อากาเร สมฺปตฺเต วิภาสตฺตาฯ
อิติ โมคฺคลฺลานปญฺจิกาฏีกายํ สารตฺถวิลาสินิยํ
ตติยกณฺฑวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
จตุตฺถกณฺฑ
1. โณ วาปจฺเจ
นนุ จ ‘โณ วาปจฺเจ’ติ วจนโต กถํ ปกติวิสยาวคโม สิยาฯ ยถากถญฺจิ ปกติวิสยาวคเมปิ สามญฺญวจนโต ปน ธมฺเมนาปจฺจนฺตฺยาโท ยโต กุโตจิ ธมฺเมนิจฺจาทิโตปิ สิยา ณา ทิปจฺจโยตฺยาสงฺกิยาห ‘อปจฺจวตา’จฺจาทิฯ อปจฺจสฺสาติ อปจฺจตฺถสฺส, อปจฺจวตาติ ‘‘โณ วาปจฺเจ’’ติ วสิฏฺฐาทฺยตฺถสฺเสว ปริคฺคหณาย สามญฺญวจนโต โย อปจฺจวา ตโต, อตฺถโต ปน อสมฺภวา ทพฺพาจกสทฺทาว สามตฺถิเยน ฉฏฺฐิยนฺตา สพฺพลิงฺควจนา ชายเตติ วิญฺญาตพฺพํฯ ธมฺมสฺมาปจฺจํตฺยาทีสุ ณาทิปฺปจฺจโย (น ชายเต) ติ สมฺพนฺโธฯ
ธมฺเมนาติ ธมฺเมน กรณภูเตนฯ ธมฺมายาติ ธมฺมตฺถํ, ธมฺมสฺมาติ ธมฺมเหตุนา, ตโต อสมฺภเว การณมาห ‘สาเปกฺขตฺตา’ติฯ สาเปกฺขตฺตเมว สมตฺเถติ ‘อปจฺจวาหิ’จฺจาทินา, ธมฺเมนาปจฺจํ กสฺสาติ ปุจฺฉิตฺวา เทวทตฺตสฺสาติ อเปกฺขิยมานํ วทติฯ เทวทตฺตสฺสาติ อปจฺจวา เทวทตฺตาทิ อเปกฺขียเตติ สมฺพนฺโธ, หิสทฺโท เหตุมฺหิฯ น เหตฺถ ณาทิวุตฺติ อญฺญตฺถ [นเหตกามนฺตตฺถ (โปตฺถเก)] สาเปกฺขตฺตา กมฺพโล วสิฏฺฐสฺสาปจฺจํ เทวทตฺตสฺสาติ เอตฺถ ปน วสิฏฺโฐ-ปจฺจวาติ ตโต ฉฏฺฐิยนฺตา โหติจฺจาสงฺกิยาห- ‘น เจ’จฺจาทิฯ น จ โหตีติ สมฺพนฺโธฯ
การณมาห- ‘อสมฺพนฺธา’ติฯ น เหตฺถ สมฺพนฺโธ วสิฏฺฐสฺส กมฺพลาเปกฺขตฺเตน อปจฺจสฺส จ เทวทตฺตาเปกฺขตฺเตนาตฺถนฺตราเปกฺขาย วสิฏฺฐสฺสาปจฺเจน สมฺพนฺธาภาวาเยว วสิฏฺฐสฺส อปจฺจํ วาสิฏฺโฐติ ณาทิวุตฺติยา ภาเว สามตฺถิยํ นตฺถิ, สมตฺถญฺหิ วสิฏฺฐํ ราชปุริสาทิ สมาสวุตฺติยเมกตฺถตฺตมิว วาสิฏฺฐาทิณาทิวุตฺติยํ ณาทิปฺปจฺจยมุปชนยติ, นาสมตฺถํ, ตโต สพฺพเมเวตมฺมนสิ นิธาย วุตฺตํ- ‘อสมฺพนฺธา’ติฯ
