76. นขา

สญฺญาสทฺเทสุจาติอาทินา อวยวตฺถนิรเปกฺขานมฺปิ ยถากถญฺจิ นิปฺผตฺติํ ทสฺเสนฺโต สพฺเพสเมว สทฺทานํ นิปฺผนฺนวาจิตญฺจาตฺตโน ทีเปติ, ยถากถญฺจิ นิปฺผตฺติ, รุฬฺหิยา อตฺถนิจฺฉโย, เตน สญฺเญจฺจาโท-ธิปฺปายํ วิวรติ ‘ยํกิญฺจิ’ตฺยาทินา, อิตฺถี จ ปุมา จ อิตฺถิปุมํ, น อิตฺถิ ปุมนฺติ สมาเส นิปาตเนนิมินา นปุํสกาเทโส [นปุํสกนิทฺเทโส (โปตฺถเก)] ติ ทสฺเสติ ‘น อิตฺถิ’จฺจาทินาฯ ขี-ขเย, ขร-วินาเส จาติ หิ เอเตหิ ‘น ขียติ น ขรตี’ติ อตฺเถ ‘‘ภาวการเกสฺว ฆณ ฆกา’’ติ (5-44) อปฺปจฺจเย’ น ขย น ขร’อิติ ฐิเต ขตฺตาเทโสติ อาห- น ขียติ’จฺจาทิฯ

77. นโค

เอวนฺติ อิมินา คจฺฉตีติ วากฺเย กฺวิปฺปจฺจยาทิํ ทสฺเสติ, วิเสโส ปเนตฺถ นญฺสฺส(โฏ) วสโล จณฺฑาโล, สีเตน กรณภูเตนฯ

78. สห

ตตฺถ ตสฺมิํ ปรภูเต, ยสฺส จ ฌตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ

80. อป

อปฺปจฺจกฺขํ ปจฺจกฺขญาเณนานุปลพฺภนียํ ตมฺปนาตฺถโต-นุเมยฺยเมวฯ ตสฺมิํ คมฺมมาเน ยมาเทโสติ เกนจิ ลิงฺเคนาธิคเตนานุมานญาเณนานุเมยุตฺตมคฺยาทิโนติ ทสฺเสตุมาห- ‘กโปเต’จฺจาทิฯ กโปตาทิภาเวติ กตฺถจิ ฆราโท กโปตวาตมณฺฑลิกาทีนํ ทสฺสนวเสน สพฺภาเว สติฯ อคฺยาทิทสฺสนโตติ อคฺคิปิสาจาทิทสฺสนโต, อญฺญตฺราปีติ ฆราทิโต อญฺญตฺร, กโปตวาตมณฺฑลิกาทิโน ลิงฺคสฺส, อคฺยาทิโยคนฺติ อคฺคิอาทีหิ อนุเมยฺเยหิ สมฺพนฺธํฯ มนฺตฺวาติ อนุมานญาเณน ชานิตฺวาปโยโคติ สาคฺคิสปิสาจาติ ปโยโคฯ

81. อกา

สกตฺเถ วตฺตมานสฺส สหสทฺทสฺสาติ วตฺตพฺเพ วตฺตมาโน ตปฺปธาโนเยวาติ อาห- ‘สกตฺถปฺปธานสฺส สหสทฺทสฺสา’ติ, วุตฺติ ภวตีติ สมฺพนฺโธ, ยุคปทิ ธุรา สธุรํฯ อปรณฺเหน สหิตํ สหา ปรณฺหํฯ

82. คนฺถ

‘‘อฏฺฐาทส นิเมสา ตุ, กฏฺฐา ติํสนฺตุ ตากลา’’ติ วจนโต อาห- ‘กลา กาลวิเสโส’ติฯ กลาทิสงฺขาตคนฺถสฺสานฺเต สหสทฺโท วตฺตตีติสมาสวากฺยํ นิทฺทิสติ ‘กลนฺต’มิจฺจาทิฯ คนฺถนฺเตจฺจาทินา อาสงฺกโตยมธิปฺปาโย ‘‘กาลตฺถปริจฺจาเคน คนฺถนฺเต วตฺตมานตฺตา อกาลตฺโถ’’ติฯ คนฺถวุตฺติปิ กลาทิ กาลสทฺทตฺถํ นาติกฺกมตีติ อธิปฺปาเยนาห- ‘คนฺถวุตฺติปิ’จฺจาทิฯ อธิโก มาสโก อสฺสาติ สมาสโก, วิกปฺเปน สิทฺเธติ ‘‘สหสฺส โส-ญฺญตฺเถ’’ติ (3-78)ฯ

83. สมา

สมาโน ปติ ยสฺสา สปตฺตินี สปตฺตี อิติ นิปฺผนฺนานเมกเทโส ‘ปตฺตินี ปตฺตี’ติ ทสฺสิโตติ วตฺตุมาห- ‘ยกฺขาทิ ตฺวินิ’จฺจาทิฯ วยสทฺทสฺส ‘‘สรวยายวาสเจตา ชลาสยากฺขยโลหปฏมเนสู’’ติ คณปาฐโต อกฺขเย วตฺตมานสฺโส มนาทิตฺตา โอการนฺตตฺตนฺติ ทสฺเสตุมาห- ‘วโย’ติอาทิฯ ยปฺปจฺจยนฺโตติ อิมินา นิปาตเนน ตกยปฺปจฺจยนฺโตฯ

84. อุท

‘‘อญฺญสฺมิ’’นฺติ (4-121) อิยปฺปจฺจยวิธายกํ สุตฺตํฯ

88. ตุมฺหา

ตุมฺเห วิย ทิสฺสนฺตีติ ตุมฺหาที อมฺหาทีจฺจาทิํ ‘‘สพฺพาทีนมา’’ติ (3-86) อาฯ

90. วิธา

คพฺเภนาติ อิมินา กุจฺฉิคเตน คพฺเภน สห ทฺวิหทยตฺตมสฺสาติ ทสฺเสติ, ปุพฺพปเทติ ทุสทฺเทฯ