เมนู

อสมาสนฺตปกฺเขติ สมาสนฺตอปฺปจฺจยสฺสาภาวปกฺเขฯ ปุพฺพา อติกฺกนฺตา รตฺติ ปุพฺพรตฺตี(ติ รตฺติ สทฺโท) เนกเทสวจโนติ สมาสนฺตาภาโวฯ

46. โคตฺว

นนุเจจฺจาทินา ยถาปาทิตโทสํ นายํ โทโสติ ปริหรติฯ สฺยาทิโลปสฺสิจฺจาทินา สุลภสฺยาทิ โลปโต ปฺยสุลภตทฺธิต โลโปว อโลเปตีมินา ปรามฏฺฐุํ ยุตฺโตติ ทสฺเสติฯ

47. รตฺติ

รตฺตินฺทิวํ ภุญฺชตีติ ปโยเค อาเธยฺเย โภชนสงฺขาเต อเปกฺขิเต รตฺยาทโย อาเทยฺยสาเปกฺขา, เตสมฺปิ อิมินา นิปาต เนเนวาติมตา สมาสสฺส สิทฺธีติ ทสฺเสนฺโต อาห- ‘รตฺตนฺทิว’นฺติอาทิ, รตฺติ จ ทิวาจาติ วิคฺคโห, จตฺถสมาเส ตุ ร(ตฺตินฺทิ) วาฯ

50. ทารุ

สมาสตฺโถ (เอตฺถ) ทารุ, นาสฺส มุขฺยาหิ องฺคุลีหิ สมฺพนฺโธ ยุชฺชติ, นนุ ทฺเว องฺคุลี ปมาณมสฺส ทารุโนจฺจาทิํ มุขฺโย องฺคุลิสทฺโทคหิโตติ สมฺพนฺโธ สมฺภวติ กิเมวํ วุจฺจเตจฺจาสงฺกิยาห-‘ยทิปิ’จฺจาทิ, ปมาณวจเนนาติ มตฺตาทิปจฺจยตฺถภูตปมาณวาจเกน, องฺคุลิ สทฺทสฺส ทารุโน ปมาณวาจกตฺตา วุตฺตํ- ‘ทารุโน สมฺพนฺโธ อตฺถี’ติฯ วิเสสนสมาสโต ปรํ ตทตฺถวิสเย ตสฺมิํปมาณตฺถวิสเย ‘‘มาเนมตฺโต’’ติอาทินา (4-46) มตฺตาทิปฺปจฺจเยนภวิตพฺพนฺติอตฺโถ, โลเปนภวิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธ, ‘‘อสงฺเขฺยหิ จางฺคุลฺยา นญฺญาสงฺขฺยตฺเถสุ’’อิจฺจตฺร (3-44) ยทาขฺยาตํ, ตทิหาปฺยติทิสมาห-‘ปุพฺเพ วิยสิทฺธ’นฺติ, อนการนฺตานนฺติ ภูมิอาทีนํ, ตพฺพิธาเน ตสฺส อปฺปจฺจยสฺส วิธาเน ปโยชนํสิสฺโสกาโรติสมฺพนฺโธฯ อิมินา กจฺจายนานํ ปกรเณ ปโยชนํ ทสฺสิตํฯ อถจ ปเนตฺถ ‘‘กฺวจิ สมาสนฺตคตานมการนฺโต’’ติ (ก, 2-7-22) อิมินา อการนฺตสฺส สมาสนฺเต กเต สามตฺถิยา ‘สฺยาจ’อิติ (ก, 2-3-29) สิสฺสาการาเทสาภาวา นิจฺจโมการนฺตรูปํ สมฺปชฺชตีติ ปริกปฺปิยตสฺสายุตฺตภาวํ ทสฺเสตุํ ยํ วุตฺตํวุตฺติกาเรน, ตํ ทสฺเสตุมาห‘อการนฺตสฺสปิ’จฺจาทิ, ยํ-วุตฺตํ สิสฺสาการา เทสนิวตฺตเน อการกรเณ สามตฺถิยํ, ตทภาวา สิสฺสาการาเทโส น นิวารียตีติ ทสฺเสตุมาห-‘นเจ’จฺจาทิฯ จริตตฺถตาย นิฏฺฐิตปฺปโยชนตาย, เตเนว กจฺจายนวุตฺติกาเรเนว อปฺปจฺจยนฺต มุทาหฏํ สกฺกตคนฺถานุสาเรน, อพฺยญฺชนนฺตตฺตาติ อิมินา ติณฺณเมสํ สทฺทานํ สกฺกเต พฺยญฺชนนฺตตฺตเมว โพเธติ, นิรตฺถกนฺติ ปุพฺเพว อการนฺตตฺตา นิรตฺถกํ, อาการวิธาเนเนวาติ (ก, 2-7-25) ‘‘ธนุมฺหาจ’’ อิตฺยาการวิธาเนเนวฯ

51. จิวี

อญฺญมญฺญกิริเยติ กิริยาปริวตฺตนมาห, อิมินา สุตฺเต กิริย สทฺทาภาเวปิ วีติหรณสทฺเทเนว กิริยาพฺยติหาเรติ ลพฺภตีติ ทสฺเสติฯ

52. ลตฺวี

ปฏิมุกฺกกมฺพู อามุกฺกวลยาฯ

53. วาญฺญ

กาเปกฺเขหีติ กปฺปจฺจยมเปกฺขิเตหิฯ

54. อุตฺต

อาปริจฺเฉทาวสานา น ปเร [ปเรน (โปตฺถเก)] ตโต ปรํ ณาทิการิยวิธานาฯ

57. ฏนฺต

ฏาเทเส ปุพฺพสรโลโป, อติสเยน มหนฺตีติ วิคฺคเห ‘‘ตรตมิสฺสิกิยิฏฺฐาติสเย’’ติ (4-64) ตรปฺปจฺจโย ณาทิวุตฺติยํ วิภตฺติโลโปฯ มหตฺตรสทฺทา ‘นทาทิโตวี’’ (3-27) มหโต ภาโวติ วากฺเย‘‘ตสฺส ภาวกมฺเมสุตฺตตา ตฺตน ณฺย เณยฺย ณิย ณิยา’’ติ (4-56) ตฺโต, วิภตฺติโลโป, ฉฏฺฐีสมาโส, เตนาห ‘รตฺตญฺญูน’มิจฺจาทิฯ