เมนู

)] เต หฺเยวํ มญฺญนฺเต ‘‘ยถา โคตฺตาทโย สมานชาติเยสุ สพฺเพสฺวนุวตฺตนฺเต, วิชาติเยหิ ปน นิวตฺตนฺเต, ตถา อิตฺถตฺตาทโยปิฯ วิจิตฺตตฺตา ปน สามญฺญวิเสสนิสฺสยานํ พฺยญฺชกานํ โกจิเยว สามญฺญวิเสโส เกนจิเทว นิสฺสเยน พฺยญฺชเต, น สพฺโพ สพฺเพน (ปติ) นิยตวิสยตฺตา ภาวสตฺตีนํ, ตตฺถ เยนตฺเถน อิตฺถตฺตเมว พฺยญฺชเต น ปุมตฺตํ นาปิ นปุํสกตฺตํ, สา อิตฺถิเยว ภวติ น ปุมา นาปิ นปุํสกํฯ เยน ปุมตฺตเมว พฺยญฺชเต, โส ปุมาเยวฯ เยน ตุ นปุํสกตฺตํ ตํ นปุํสกเมวฯ โย ตุ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ (วา) พฺยญฺชโก, โส ทฺวิลิงฺโค ติลิงฺโค เว’’ติ (ปา, 4-1-3 กาสิกาวิวรณปญฺชิกา) ตสฺมา ปพฺพโต ยถา วุตฺตอิตฺถตฺตวโต อตฺถสฺส อภิเธยฺยสฺสาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

อเถจฺจาทินา ยถาวุตฺตโทสปริหาราย ชินินฺทพุทฺธินา ยทุปวณฺณิ ตํ ตํ ปริกปฺเปติฯ โส เอว จรหิจฺจาทินา อุปหาสปุพฺพกมุตฺตร มาจิกฺขเตฯ มสิมกฺขิตกุกฺกุโฏวิยาติ ยทา โกจิ อญฺญกุกฺกุโฏ อญฺญสฺมา ภีโต สิยา, ตทา วิชยิโน กุกฺกุฏสฺส มุขํ มสิยา มกฺเขตฺวา อุปเนนฺติ โส ปฐมํ ตโต ภีโตปิ ปุน อญฺโญติ มนฺตฺวา ยุชฺฌิตุมุสฺสหเตฯ ยถาตฺร โสว กุกฺกุโฏ พฺยาเช โนปทสฺสิโต, ตถา ตฺรามีตฺยตฺโถฯ

29. อารา

ปุํโยเคน ภริยายํ วตฺตมานโตว นิยเมน ‘‘มาตุลาทิตฺวานี ภริยายํ’’ (3-33) ตฺยานี, อิมินา ตฺวนิยเมน ภริยายมภริยายญฺจ อินีตฺยนิยเมน วตฺตุมาห- ‘อารามิกสฺส ภริยา’อิจฺจาทิฯ

31. กฺติ

ตฺติมฺหาติ เอตฺตเก วุตฺเตปิ ตฺติปฺปจฺจยนฺตโตติ วจเน การณมาห-เกวลสฺส อญฺญปทตฺเถ ปโยคาภาวา’ติฯ อิมินา ปจฺจยคฺคหณปริภาสมนฺตเรนาปิ สามตฺถิเยเนวายมตฺถวิเสโส ลพฺภตีติ ทีเปติฯ

32. ฆร

ตํสนฺนิโยคาติ เตน นีปฺปจฺจเยน สนฺนิโยคา เอกีภาวา, อยเมตฺถาธิปฺปาโย ‘ยตฺถ นีปฺปจฺจโย ตตฺเถว ยโลโป’ติฯ

33. มาตุ

ภริยายนฺติ ปกติวิเสสนตฺตา มาห- ‘ภริยาย’นฺติอาทิฯ ปุนฺนามเธยฺยาติ ปุริสสฺส สมญฺญาภูตา, ปุํโยเคนาติ ปุริเสน สห สมฺพนฺเธน เหตุนาฯ อิตฺถิยํ วตฺตนฺตีติ โสยมิตฺยเภทวจนิจฺฉายํ ยทา ภริยาสงฺขาตายมิตฺถิยํ วตฺตนฺเต, นทาทิปาฐาติ วุตฺเต วิญฺญายติ ‘อากติคณตฺตา นทาทิปาโฐ โหนฺโต เอวํ โหตี’ติ ทสฺเสติ, ปุนฺนามสฺมาโยคาอปาลกนฺตาติ นทาทิปาฐโตติ อตฺโถติ เสโสฯ อิทญฺจ นทาทีสุ คณสุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ, ตสฺส อตฺถํ วทติ-‘ปุมุโน’อิจฺจาทิ, อปาลกนฺตาติ กิํปสุปาลิกา เขตฺตปาลิกาฯ

39. ปุถุ

ปุถุสทฺทโต สญฺญายํ วีปฺปจฺจยํ สมตฺเถติ‘ปุถุภูตา ปถวีติ หิ มหี วุจฺจตี’’ติ, ปุถุภูตาติ หิ อิมินา ปถวีสทฺทสฺส ปุถุสทฺทภูตตฺตํ วิญฺญาเปติ, มหี วุจฺจตีติ อิมินา นทาทิปาฐา สญฺญายํ วีปฺปจฺจยตฺตํ, ปุถุภูตา ปตฺถฏาติ อตฺโถฯ

40. สมา

ปราธิการโต ปจฺจยสฺส ปรวิธินาว สามีปฺยสฺส สิทฺธตฺตา สาธีปฺยวจนสฺสนฺตสทฺทสฺส คหณมนตฺถกํ สิยาติ มนฺตฺวาวยววจโน ยมนฺตสทฺโท คยฺหตีติ ทสฺเสนฺโต อาห- ‘ตสฺส อนฺโต’อิจฺจาทิฯ อวสานวติ+อวยโวติ ปทจฺเฉโท, สมาสคฺคหเณน คหเณ การณมาห-‘อวยวตฺตา’ติฯ ยถาวุตฺตโจทนาย นิทฺโทสตฺตมุปมาวเสน ทสฺเสตุมาห-‘นายํ โทโส’จฺจาทิฯ ปลฺลวิตสฺส รุกฺขสฺส ปลฺลวานมวยวตฺตํ วิย สมาสโต อุตฺตรกาลํ วิธีย มานสฺส อการสฺส สมาสาวยวตฺตํ น วิรุชฺฌตีติ อตฺโถฯ