‘‘นญฺสฺมาตฺถฺยตฺถาน’’นฺติ (2-2-24) วาตฺติกํ, เอตนาห-‘ญ การานุ พนฺธา’อิจฺจาทิฯ ปาณินิยา ตุ อวิชฺชมานสทฺโท นญฺสมาโส, ปทนฺตเร นาสฺส พหุพฺพีหิ โวตฺตรปทโลโป, อวิชฺชมานา ปุตฺตาสฺส อปุตฺโตวิชฺชมานปุตฺโตติ สาเธนฺติ, อิจฺฉเต ปาณินีเยหิ… ทกฺขิณปุพฺพา สทฺทานํ นานตฺถตฺตา พฺยธิกรณตฺตา, วจเนปีติ สุตฺเต วิชฺชมาเนปิ, อย มญฺญปทตฺถสมาโส ปเรหิ พหุพฺพีหีติ วุจฺจติ ตถาหิ พหโว วิหโย ยสฺส โส พหุพฺพีหิ, ยถา พหุพฺพีหีติ อญฺญปทตฺถปฺปธาโน ตถา อยมฺปิฯ

19. จตฺเถ

สมุจฺจีติ ปิณฺฑีกรณํ, โก โสติ อาห- ‘สาธนเมก’มิจฺจาทิฯ เอกํ สาธนํ เอกํ กิริยํ วา ปฏิจฺจ จียมานตาติ สมฺพนฺโธ, เกสนฺติ อาห- ‘กิริยาสาธนาน’นฺติ, เกนาติ อาห- ‘อตฺตรูปเภเทนา’’ติฯ ตตฺถ เทวทตฺโต ภุญฺชติ ติฏฺฐติ ปจติจาติ สาธนมฺปฏิจฺจ กิริยานํ อตฺตรูปเภเทน จียมานตา เวทิตพฺพา, ธเว จ ขทิเร จ ปลาเส จ ฉินฺทาติ กิริยมฺปฏิจฺจ อตฺตรูปเภเทน สาธนานํ จียมานตา เวทิตพฺพาฯ

โสติ สมุจฺจโย ภวตีติ เสโส, เกสนฺติ อาห- ‘ตุลฺย พลาน’มิจฺจาทิฯ

ตุลฺยพลานนฺติ อิมินา วิสุํ ปธานภาเวน กิริยาภิสมฺพนฺธา อญฺญมญฺญานเปกฺขตฺตมาหฯ

อนิยตกฺกมโยคปชฺชานนฺติ กโม จ โยคปชฺชญฺจ, อนิยตํ กมโยคปชฺชํ เยสํ สทฺทานํ เตสํ, ยเถตฺยาทินา ตตฺโถทาหรณํ ทสฺเสติ, เอตฺถายมธิปฺปาโย ‘‘เอตฺถ ควาทีนํ วิสุํ ปธานภาเวนานยนกิริยาภิสมฺพนฺธา ตุลฺยพลตา ควาทีนํ วุตฺตกฺกเมเนว นยนาภาวา อนิยตกฺกมตา ควาทีนํ ยุคปทิ นยนาภาวา อนิยต โยคปชฺชตา จ โหติ, ตถา อญฺญํ ตาทิสมฺปี’’ติฯ