233. โยนํ

หิคฺคหเณ ปญฺจมีหิสฺสาปิ คหณมฺภเวยฺยาติ สุตฺเต ‘อปญฺจมฺยา’ติ วุตฺตํ, ตุมฺเหหิ ปุญฺญํ ปสุตํ อนปฺปกนฺติ คาถาปาเท ตุมฺเหหิติอาทิสู ตตฺตา น โวอาเทโส, ตุมฺเห ติฏฺฐถ นคเรติ ปุพฺพวากฺยโต วากฺยนฺตรตฺตา เอกวากฺยตา นตฺถิ, ตุมฺเห วิย ทิย ทิสฺสนฺติ อมฺเห วิย ทิสฺสนฺตีติ วิคฺคยฺห ‘ทิส-เปกฺขเณ’ อิจฺจสฺมา ‘‘สมานญฺญภวนฺตยาทิ ตูปมานา ทิสา กมฺเม รีริกฺขกา’’ติ (5-43) กปฺปจฺจเย ‘‘นเต กานุพนฺธนาคเมสู’’ติ (5-85) เอตฺตาภาเว ‘‘สฺยาทิสฺยาทิเนกตฺถ’’นฺติ (3-1) สมาเส จ ‘เอกตฺถตายํ’’ติ (2-119) วิภตฺติโลเป จ ‘‘สพฺพาทีนมา’’ติ (3-86) อา ‘ตุมฺหาทิสาน’มิจฺจาทิฯ

235. อนฺวา

ปจฺฉา อาเทโส อนฺวาเทโสติ คหิเต กถิตานุกถนนฺติ กถํ ญายตีติ อาห- ‘ปจฺฉา กถนญฺจ กถิตาเปกฺขนฺติ กตฺวา’ติฯ

236. สปุ

สห วิชฺชมาโน ปุพฺโพ ยสฺส โส สปุพฺโพฯ

237. นจ

อปรมฺปรโยคปฺปติปตฺยตฺถนฺติ ‘คามนครานํ เจนา’ติอาทินา วุตฺตสฺส ปรมฺปรโยคสฺส อคฺคหณตฺถํฯ

240. นสา

ชฏา อสฺส อตฺถีติ ชฏิโล, โสว ชฏิลโก, ชฏิลกาติ เอกตฺเถ นิทสฺสิตวิเสสวจนํ, มาณวกาติ วิย น สามญฺญวจนํ, อสตฺเต สมฺปตฺเตติ อิทํ ‘‘อามนฺตณํ ปุพฺพมสนฺตํ วา’’ติ (2-239) สุตฺตสฺส สามญฺญตา วุตฺตํ, สามญฺญวจนสฺส ปฏิเสโธติ อิมินา วิเสสวจเน ชฏิลกอิจฺจตฺร ‘อามนฺตณํ ปุพฺพมสนฺตํ วา’’ตีมสฺส ปตฺตินฺทสฺเสติ, เทวทตฺตาทิสามญฺญวจเนติ เทวทตฺโต เทวทตฺตสทฺโท อาทิ ยสฺส, ตญฺจ ตํ สามญฺญวจนญฺจ, ตสฺมิํ เทวทตฺตาทิสามญฺญวจเน มาณวเก มาณวกสทฺเท ปรภูเต สติ, อุภินฺนมฺปิ อสตฺเตติ อิมินา อิทํ ทีเปติ ‘‘เทวทตฺตาติ วิเสสวจนตฺตา ปฏิเสธาภาวา ปุพฺพปรานมุภินฺนมฺปิ ‘‘อามนฺตณํ ปุพฺพมสนฺตํ วา’’ตีทํ ปปฺโปตี’’ติฯ

อิติ โมคฺคลฺลานปญฺจิกาฏีกายํ สารตฺถวิลาสินิยํ

ทุติยกณฺฑวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยกณฺฑวณฺณนา

1. สฺยาทิ

ยสฺสาติกมาวฏฺฐิตสฺสโยอาทิอกฺขรสมุทายสฺส, กินฺตนฺติ อาห- ‘อิท’มิจฺจาทิ, อิทนฺติ ยถาวุตฺตํ สฺยาทิสมุทายรูปํ, อวยเวน วิคฺคโห สมุทาโย สมาสตฺโถ, สมุทาเย ปวตฺตา สทฺทา อวยเวสุปิ วตฺตนฺตีติ สฺยาทิสทฺโท สิอาทิเก อวยเวปิ วตฺตเต, วิธิคฺคหณญาเยนาติ ‘‘ปจฺจยคฺคหเณ ยสฺมา ส วิหิโต ตทาทิโน ตทนฺตสฺส จ คหณ’’นฺติ ญาเยนฯ สฺยาทิ อนฺเต ยสฺส ตํ สฺยาทฺยนฺตํฯ นนุ จ ‘‘สฺยาทิสฺยาทิเนกตฺถ’’นฺติ สามญฺเญน วุจฺจมาเน ยํกิญฺจิ สฺยาทฺยนฺตํ เยนเกนจิ สฺยาทฺยนฺเตน สเหกตฺถีภาวมรหติ, ตถาหิ ยถา คามคโตติอาโท, ตถา ปสฺส เทวทตฺเต คามํ, คโต ยญฺญทตฺโต คุรุกุลนฺติ อาโทปิ สมาโส ตฺยาสงฺกิยาห-‘สามญฺเญน วุตฺเตปิ’จฺจาทิ, ยสฺส สฺยาทฺยนฺตสฺสเยน สฺยาทฺยนฺเตน สมฺพนฺโธ, เตน สฺยาทฺยนฺเตน สหตํ สฺยาทฺยนฺตเมกตฺถมฺภวตีติ สมฺพนฺธโต วิญฺญายติ อวสียตีติ ยสฺสาตฺยาทิสฺวตฺโถ, ตถา จ คามคโตตฺยตฺรตฺถีเมส-มญฺญมญฺญาเปกฺขาลกฺขโณ สมฺพนฺโธตฺเยกตฺถีภาโว, ตโตเยเวตฺถาหุ-

นิยตํ สาธนํ สาธฺเย, กฺริยา นิยตสาธนา;

สนฺนิธาเนน เมเตสํ [เจถิสฺสา (โปตฺถเก)], นิยโม-ยมฺปกาสตีติฯ