204. นมฺหิ

นนุ ยถากฺกมํ นํวิภตฺติกฺกเมนาปิ สมฺภวติ, ตถาสติ ‘ทฺวินฺนํ สทฺทานํ ทฺเวอาเทสา กเมเน’จฺเจว กสฺมา วุตฺตํ ตฺยาสงฺกิยาห ‘น นํวิภตฺติกฺกเมนาปี’ติฯ การณมาห- ‘ตสฺสานเปกฺขิตตฺตา’ติ, อิมินา นิสฺสยกรณเมกา สตฺถิยา ยุตฺตีติ ทสฺเสติ, อเปกฺขิเต กถํ ภเวยฺยา ตฺยาห- ‘ยทิ หิ’จฺจาทิ, อเปกฺขิติ ยถากฺกมํ, เอวมญฺญเต ‘‘กิญฺจาปิ ชาตินิทฺเทเสน ทฺเวปิ นํ รูปานิ คยฺหนฺติ, ตถาปิ ‘ติจตุนฺน’นฺติ วิย พฺยตฺตินิทฺเทโสว ยถากฺกโมปการียมานาน, มนุเทสสฺส ตถา วิญฺญยมานตฺตาติ นํสุอิจฺเจว วเทยฺย, น ตถา วุตฺตํ, ตโต-วสียเต ‘น ยถากฺกมเมตฺถาเปกฺขิต’นฺติฯ

205. นฺต

นนุ นฺตนฺตูนนฺติ ตทนฺตา คยฺหนฺติ ปจฺจยคฺคหณปริภาสาย, ตถา สติ การิยิตฺเตน ตทนฺตาว คยฺหนฺติ กถํ นฺตนฺตูเยวา ตฺยาสงฺกิยาห- เตเยเว’จฺจาทิ, ปจฺจกฺขตายาติ [สุตถาย-ปญฺจิกา] สุตตฺตา, พลวตฺตา เตเยว การิยิตฺเตน คยฺหนฺตีติ สมฺพนฺโธ, น ตทนฺตา, ทุพฺพลาติ พฺยติเรกํ วตฺวา ทุพฺพลตฺเต การณมาห- ‘อนุมิตตฺตา’ติ, อนุมิตตฺตํ สาเธตุมาห- ‘อนุมิตาหิ’จฺจาทิ, ภวิภตฺตีนนฺติ ปาโฐ ยุตฺต ตโร, ตสฺส อนฺตาเทเส อกาเรติ สมฺพนฺโธฯ

219. โยมฺหิ

โยมฺหีติ สตฺตมฺยนฺตชาตินิทฺเทสา ลพฺภมานตฺถวเสน ‘ปจฺเจก’นฺติ วุตฺติยํ วุตฺตํ, เตเนวาห ปญฺจิกายํ- ‘กถมิทมวสียเต โยมฺหีติ นิทฺเทสา’ติ, ตสฺสทานิ อตฺถมฺปกาเสตุํ ‘ปจฺเจกนฺติ เอเกกสฺมิ’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ เอเกกสฺมิํ โยมฺหิ ทฺวินฺนํ อาเทสานํ สมฺภวา อาเทสีนมฺปิ พหุตฺตสมฺภโวติ สุตฺเต ‘ทฺวินฺน’นฺติ พหุวจนนิทฺเทโส, วุตฺติยมฺปน ปจฺเจกํ โยมฺหิ ปจฺเจกํ ทฺวิสทฺทสมฺภวา ‘ทฺวิสฺสา’ติ วุตฺตํ, ทุติยายมฺปิ ทุเว ทฺเวฯ

228. นาสฺมา

ปกตวเสนาติ ตุมฺหามฺหานมาเทสานมธิกตวเสน, กมมนติกฺกมฺม น ภวนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ

230. จํวา

กจฺจายนาจริโย ตุมฺหามฺเหหิ ปราย จตุตฺถี ฉฏฺฐี สวิภตฺติยา ‘‘สสฺสํ’’ติ (2-3-3) สุตฺเตน อมาเทสํ วิธาย ‘ตุมฺหํ อมฺห’นฺติ พหุวจนรูปานิ สาเธติ… เอกสฺมิมฺปิ อตฺตนิ คุรุอาทิเก จ คารว วเสน พหุวจนรูปทสฺสนโตติ ทสฺเสตุมาห-ตุมฺหํ อมฺห’นฺติอาทิ, ตสฺสายุตฺตตฺตา ‘ตมยุตฺต’นฺติ วตฺวา อยุตฺตตํ สาเธติ ‘เอวํ หิ’จฺจาทินา, อิมสฺมิมฺปน สตฺเถ เอกสฺมิมฺปิ สพฺพถา พหุวจน รูปสาธนกฺกมํ ทสฺเสตุํ ‘อิธ ปนา’ติอาทิมารทฺธํฯ

232. อปา

เนนาติ นกาเรน, ปทสญฺญาวิธาย กวจนาภาเวปีติ ปาณินิ ยานมิว สฺยาทิตฺยาทฺยนฺตานํ ปทสญฺญาวิธายกสฺส สุตฺตสฺส อภาเวปิ, อนฺวตฺถวเสน ปทนฺติ คยฺหมาเน อติปฺปสงฺโคปิ สิยาติ อาห-‘รุฬฺหิยาวาติปฺปสงฺคา ภาโว’ติ, อาขฺยาตํ สาพฺยยการก วิเสสนํ วากฺยนฺติ เกจิ, เอกาขฺยาติกํ วากฺยนฺตฺยปเร, ตํ สพฺพํ เอกโต สงฺคเหตฺวา ‘ปทสมูโห วากฺย’นฺติ วุตฺติกาเรน วุตฺตนฺติ ทสฺเสตุมาห- ‘สาพฺยเย’จฺจาทิ, อาขฺยาตํ ตฺยาทฺยนฺตมาหุ, อพฺยยมสงฺขฺยํ, อาขฺยาตํ สาพฺยยํ สการกํ สวิเสสนญฺจ วากฺเยสญฺญํ ภวตีตฺยตฺโถ, วิเสสนนฺติ การกวิเสสนสฺส กิริยา วิเสสนสฺส จ สามญฺเญน คหณํ, สาพฺยยํ-สทฺธิํ วจติ, สการกํ โอทนํ ปจติ เทวทตฺโต ปจติ, สการกวิเสสนํ-มุทุํ วิสทโมทนมฺปจติ, ทสฺสนีโย เทวทตฺโต ปจติ, สกิริยาวิเสสนํ- มุทุํ ปจติ, มนฺทํ ปจติ, ปทสมูโห วากฺยนฺติ วุตฺเต อยมฺปิ อธิปฺปายวิเสโสวสียตีติ วตฺตุมาห-วตฺตุ’มิจฺจาทิ, ยเถจฺจาทินา อเนกาขฺยาติ กมฺปิ คุณปฺปธานภาเว โนปการโต วากฺยเมกมฺภวติ… ปท สมูโห วากฺยนฺติ วุตฺตตฺตาติ วทติ, ยถา วากฺยนานตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ อิหาปีติ วตฺตุมิจฺฉิตตฺเถตฺยาโทปิฯ