144. มนา

กิํ พหุลํวิธานา ‘วุทฺธฺยภาโว’ [โอตฺถาภาโว (ปญฺจิกายํ)] ติ ปาเฐน ปโยชนํ เยเน ตทตฺถเมว ‘‘สุเมธาทีนมวุทฺธิ เจ’’ติ คณปาโฐ กโต, เหมสทฺเทน เหมมยานิ คหิตานฺยเภเทนตฺยาห- ‘เหมมยานี’ติ, กปฺปน สทฺเทน สีสาลงฺการชาลานิ คยฺหนฺติ, ตานิเยว วาสสานิ ปฏา ตํสริกฺขตาย, สกตฺเถปิ ยถาคมมฺภวนฺตีติ สมฺพนฺโธ, พาณาทีสุ อภิเธยฺเยสุ มนาทีสุ น ปฏฺฐียนฺตีติ โยชนา, พาณาทีสุติ พาณ สทฺทกฺขยาทีสุ, อหสทฺทสฺส มนาทิการิยาสมฺภวา อหสทฺโท มนาทีสุ น ทฏฺฐพฺโพ, รหสีติ นิปาตตฺตา อิการสฺส จ อสพฺภวา รหสทฺโท จ มนาทีสุ น ทฏฺฐพฺโพติ สชฺฌาหาโร สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ, อิการสฺส กจฺจายเน สฺมิโน กรียมานสฺส อิการาเทสสฺส จ, รหติสทฺทสฺส นิปาตตฺตํ สภาวโต ปกาเสตุํ ‘รหสีตฺยาทิ’มาห, รโหสทฺเทติ เอตฺถ รหสทฺโทติ ปาโฐ-วคนฺตพฺโพ, เตนาติ เยน อหสทฺทสฺส มนาทิการิยาสมฺภโว รหสีติจ นิปาโต, เตน, อิหมนาทีสุฯ

146. ภว

เคติ คสญฺเญ ปเร, กุโต-นุอิจฺจาโท โภ’อิติ พหุวจนนฺโต นิปาโต, ตถาสติ ‘ตโยชนา’ติ ยุชฺชติ, ตญฺจ นิปาตตฺตํ สมตฺเถตีติ [นิปาตมตฺเตติ] ทสฺเสตุมาห- ‘พหุตฺเต’จฺจาทิฯ

148. นฺตสฺสํ

สตฺตมฺยนฺตํ ภวตีติ เสโส, นนุจนฺตสฺสาติ วุตฺเต นฺตนฺตุปฺปจฺจโยวาวสียติ, น ตทนฺตวิธีติ [นฺตนฺตุปฺปจฺจโยว นาวสียติ, ตทนฺตวิธิปีติ ปาเฐน ภวิตพฺพํ] อาห- ‘นฺตปฺปจฺจย สฺเสเว’จฺจาทิ, สุตตฺตาติ โสตวิญฺญาเณน คหิตตฺตา ปจฺจกฺขตฺตาติ วุตฺตํ โหติ, อนุมิตสฺส ‘‘วิธิพฺพิเสสนนฺตสฺสา’’ติ (1-26) ลิงฺคโต ตทนฺตสงฺขาต อตฺถทสฺสนสงฺขาตอนุมานญฺญาเณน วิญฺญาตสฺสาติ อตฺโถฯ

154. ราช

ทฬฺโห ธมฺโม ธนุ อสฺส ทฬฺหธมฺมาฯ ราชาทีสฺวิมปฺปจฺจเย ปฐิเต

ตทนฺโต ปจฺจยคฺคหณ ปริภาสาย คยฺหตี ตฺยาห- ‘อิมินา อิจฺจาทิฯ

162. ลฺตุ

ปจฺจยอิจฺจาทินา ‘‘ปจฺจยคฺคหเณ ยสฺมา โส วิหิโต ตทาทิโน ตทนฺตสฺส จ คหณ’’นฺติ ญายํ ทสฺเสติ, ตตฺถ ยโต วิหิโต ตํ วินา น ภวติ ปจฺจโยตฺยเนน ญาเยน ปตฺโตเยวาตฺโถ อาขฺยายเต ‘ปจฺจยคฺคหเณ ยสฺมา โส วิหิโต, ตทาทิโน คหณ’นฺติ, ‘‘วิธิพฺพิเสสนนฺตสฺเส’’ติ ตทนฺตคฺคหณํตฺยาขฺยายเต ‘ตทนฺตสฺส จ คหณ’นฺติ, โส ปกติวิเสโส อาทิ ยสฺส สมุทายสฺส โส ตทาทิ, โส ปจฺจโย-นฺเต ยสฺส สมุทายสฺส โส ตทนฺโต, ตาทิสสฺส ตทาทิตทนฺตสมุทายวิเสสสฺส คหณํ, น ตุ ตทนฺตมตฺตสฺเสตฺยตฺโถ, อิห ตุ ตทนฺตคฺคหณเมวานุรูปนฺติ’ ทสฺเสตุมาห-‘‘กตฺตริ ลฺตุณกา’’ติ อิมินา ตฺยาทิ, ตทาทิตทนฺต สมุทายสฺส ตุ คหเณ ผลํ ‘พฺยชิคิสี’ติอาทีสุ ทฏฺฐพฺพํ, ตญฺจ ‘‘ตุํสฺมา โลโปจิจฺฉายํ เต’’ติ (5-4) สุตฺเต สยเมว วกฺขติฯ

165. สโล

กจฺจายเน ‘‘สกมนฺธาตาทีนญฺเจ’’ติ (2-3-44) สุตฺติตํ, โสปิ ลฺตฺวนฺโตเยวาตฺยภิมตสิทฺธีติ ทสฺเสตุํ วุตฺติยมุทาหฏํตฺยาห- ‘สกมนฺธาตุ’อิจฺจาทิ, ลฺตฺวนฺโต มนฺธาตุสทฺโท อตฺถีติ ‘สกมนฺธาตุ’ สทฺโทปิ ลฺตฺวนฺโตติ สชฺฌาหาโร ปทสมฺพนฺโธ ทฏฺฐพฺโพ, ตโตปีติ น เกวลํ กตฺตุโตว, มนฺธาตุสทฺทสฺส ลฺตฺวนฺตตํ สาเธตฺวา สกมนฺธาตุสทฺทมฺปฏิปาเทตุํ ‘สพฺเพส’นฺติอาทิมาหฯ

169. ฏป

สงฺขฺยาสทฺโท ยทีปิ สงฺขฺยาเน วตฺตเต, ตถาปิ สงฺขฺยานทฺวาเรนิธสงฺเขฺยยฺเย วตฺตตีตฺยาห-‘จุทฺทสหิ สงฺขฺยาหี’ติ ปาเฐน ภวิตพฺพํ, จุทฺทสสทฺทวจนียาว ปญฺจาทิสงฺขฺยา, ยโต สงฺขฺยาสทฺโท เนห ปริคฺคหิโตติฯ

175. ทิวา

ทิวสโต สฺมิโน ฏิมฺหิ ปุพฺพสรโลเป ทิวิฯ